Hoe kunnen we rijkdom eerlijker verdelen?

Elon Musk wisselt stuivertje met Jeff Bezos om de titel: "Rijkste man op aarde". Musk heeft een vermogen van rond de 190 miljard dollar. Daarvan kan hij zo’n 2,3 miljoen Tesla’s kopen, de luxe versie.

Ahold/Delhaize boekte in coronajaar 2020 een recordomzet van 74,7 miljard euro. De topman van Ahold verdient zo’n 4 miljoen euro per jaar.

Een 17 jarige vulploeg-medewerker van Albert Heijn verdient 6,17 euro per uur, bij een fulltime dienstverband is dat zo’n 10.000 euro per jaar.

Nederland is na de Verenigde Staten het land met de grootste vermogensongelijkheid. Kijk maar in dit rijtje:

De financiële kloof tussen de allerrijksten in Nederland en de rest van de bevolking is enorm groot. De rijkste 1 procent van de huishoudens bezit ongeveer een derde van al het private vermogen in Nederland. Dat staat in schril contrast met miljoenen huishoudens die helemaal geen vermogen hebben, of erger, alleen maar schulden.

Armoede in Nederland is een hardnekkig probleem.

Bestond er maar een snelle, eenvoudige manier om iets aan deze ongelijkheid te doen zou je denken. Nou, die is er. De oplossing zit hem in onze belastingen.

Jesse legt het je uit in deze video?

Hoe multinationals bijna geen belasting betalen over hun megawinsten

Dit is het huidige regeerakkoord: 'Vertrouwen in de Toekomst'. Hierin dook in 2017 ineens een alinea op die niemand in zijn verkiezingsprogramma had staan. Het Kabinet wilde 2 miljard euro uitgeven om de dividendbelasting af te schaffen. Dividendbelasting is een belasting op uitgekeerde winst voor aandeelhouders.

Waarom wilde Rutte die belasting afschaffen?

Al snel bleek dat dit vooral bedoeld was om twee grote bedrijven te paaien: Shell en Unilever. Ging het dan zo slecht met die bedrijven? Niet bepaald. Shell maakte bijvoorbeeld in 2018 een dikke 20 miljard euro winst, en Unilever bijna 10 miljard. Bizar veel winst dus.

2 miljard euro per jaar, bedoeld om slechts die 2 bedrijven te paaien. Of beter gezegd, hun aandeelhouders.

Volgens Rutte liepen we, als we deze belasting niet af zouden schaffen, het "levensgrote risico" dat bedrijven weg zouden gaan en zich elders zouden vestigen waar het fiscale klimaat gunstiger is. Maar werkte deze maatregel wel? Ze hadden geen bewijzen dat deze maatregel die 2 miljard euro kostte zou werken. En het meest ontluisterend: er was stevig voor gelobbyd door Shell.

Hoe kan het dat Mark Rutte zoveel geld wilde geven aan die twee bedrijven, terwijl hij ook de armoede had kunnen aanpakken in ons land? 2 miljard euro per jaar. Daarvan kun je 10 miljard raketjes kopen, of 6,8 miljard rollen AH zacht en sterk toiletpapier, 3-laags.

Maar veel belangrijker: Daarvoor zouden we het eigen risico kunnen afschaffen voor lage en middeninkomens. Of de tandartszorg weer gratis kunnen maken. Of de salarissen van alle leraren in het basisonderwijs verhogen. Waarom kiezen we daar niet voor? Ongelijkheid is namelijk een politieke keuze.

Het besteedbaar inkomen blijft ondertussen achter

Er is meer dan genoeg geld om alle armoede het land uit te helpen. Alles wat we nodig hebben, is al in ons land. Alleen gaat dat geld op dit moment naar de verkeerde dingen. Het nationaal inkomen groeide de afgelopen decennia enorm. En toch merkt bijna niemand dat in zijn portemonnee. De afgelopen veertig jaar is het besteedbaar inkomen per persoon 40 procentpunt achtergebleven bij de economische groei.

Een gemiddeld huishouden krijgt een steeds kleiner deel van het nationaal inkomen. Terwijl de economie groeit heeft een gemiddeld huishouden, gecorrigeerd voor inflatie, vrijwel hetzelfde besteedbaar inkomen als een huishouden uit 1977. Hoe dat komt? Vooral de vermogenden, de aandeelhouders en de bedrijven profiteren.

Bullshit

We gaan even naar januari 2019, naar de jaarlijkse conferentie van het 'World Economic Forum' in het Zwitserse Davos. Een conferentie voor de rijkste en machtigste mensen op aarde, zoals de CEO’s van Amazon, Unilever en Shell.

Daar zei de Nederlandse historicus Rutger Bregman het volgende:

Zijn speech ging de hele wereld over.

Hij maakt een terecht punt. Veel grote bedrijven slepen miljarden binnen maar betalen daar, door slimme boekhoudtrucs en soms gewoon door gebruik te maken van de mogelijkheden, geen belasting over. Het morele besef van die bedrijven is dan ook vaak ver te zoeken.

HOE WE DE ALLERRIJKSTEN STEEDS MINDER ZIJN GAAN BELASTEN

De ongelijkheid in Nederland was niet altijd zo groot. Vanaf de jaren vijftig nam het in Nederland bijvoorbeeld af. Het was de tijd dat het sociaal-democratische gedachtegoed stevig voet aan de grond had en onze verzorgingsstaat opgebouwd werd.

Misschien heb je ooit iemand horen praten over ‘vadertje Drees’. Zo werd oud minister-president Willem Drees genoemd omdat hij dankzij het invoeren van allerlei sociale voorzieningen als “vader” voor het hele land zorgde. In de decennia vanaf de jaren 50 kregen we zo de AOW, de bijstandswet en de wet op arbeidsongeschiktheid.

Nederland stond samen met de Scandinavische landen internationaal bekend als een sociaal land waar je het goed kan hebben, ook als je het minder hebt. Hoge inkomens en grote vermogens werden zwaar belast, een stuk zwaarder dan nu, in elk geval. Zo was in 1980 de belasting die bedrijven over hun winst moesten betalen nog 48 procent. Inmiddels is die gehalveerd.

In 1980 betaalden de mensen die in het toptarief zaten, nog 72 procent inkomstenbelasting. Nu is dat minder dan 50 procent. Vanaf de jaren 80, als het neoliberalisme in Nederland met de kabinetten Lubbers zijn intrede doet, begint in Nederland de afbraak van de verzorgingsstaat. Alles ging draaien om economische groei. Tegelijkertijd werd de overheid zo klein mogelijk gemaakt. Hoge overheidsuitgaven zitten de economie maar in de weg, zo werd de overtuiging.

En zo gebeurt het dat de verzorgingsstaat voor mensen wordt afgebouwd en dat daarvoor in de plaats een verzorgingsstaat voor bedrijven werd opgebouwd. Niet raar dus dat vanaf de jaren 80 de ongelijkheid in ons land toe begint te nemen. Alles draait om het bedrijfsleven. En in die bedrijven is er vaak een grote kloof tussen de aandeelhouders, het bestuur en de top aan de ene kant, en de werknemers op de vloer aan de andere kant.

AANDEELHOUDERS VS. WERKNEMERS

Het gevolg van die focus op het bedrijfsleven is dat wat goed is voor de baas en de winst, niet altijd goed is voor de werknemers.

Van PostNL weten we al langer dat het zijn personeel onhaalbare doelen oplegt en te weinig pauzes gunt. Een pakketsorteerder bij PostNL moet vandaag de dag 800 pakjes per uur verwerken. Dat is elke vier seconden een pakketje. Je krijgt rug- en nekklachten en een slecht loon. Zo’n 10 euro per uur. En ongeveer 1 op de 10 medewerkers heeft een vast contract. Maar intussen maakt PostNL jaarlijks vele miljoenen euro’s winst.

Postbezorger zijn bij PostNL is ook niet veel beter. Er is vaak amper tijd om tussendoor naar het toilet te gaan, en dat is nu in coronatijd alleen maar erger geworden. En dit voorbeeld staat niet op zichzelf. Op veel meer plekken is de ongelijkheid groot. Werkomstandigheden zijn slecht, contracten onzeker en de loonkloof tussen de werknemer en de bedrijfstop groeit.

LAGE LONEN

Enige tijd geleden was journalist en schrijver Sander Heijne te gast bij de podcast Jesse&. Sander schreef het indrukwekkende boek ‘Fantoomgroei’. In dat boek beschrijft hij dat bedrijfswinsten sinds de jaren 80 zijn geëxplodeerd, maar werkenden zagen die economische groei nauwelijks terug in hun portemonnee.

Vitale sectoren als de zorg, het onderwijs en de politie werden uitgehold. Sinds 1977 staat het besteedbaar inkomen van huishoudens vrijwel stil. 1977!

Doordat de lonen zo weinig zijn gestegen zijn er in Nederland veel mensen die gewoon een baan hebben, maar die toch onder de armoedegrens leven. Ons belastingstelsel is helemaal niet zo eerlijk als mensen denken. Dat moeten we als overheid dus beter regelen. En het goede nieuws is: dat kunnen we ook.

RECHTTREKKEN VIA DE BELASTINGEN

We hoeven geen magische nieuwe oplossing uit te vinden: we hebben een groot deel gewoon al. Namelijk belastingen. Zoals jij en ik die ook betalen.

Als bedrijven zelf hun personeel namelijk niet laten delen in de winst, dan kan de overheid dit rechttrekken via de belastingen. We kunnen bijvoorbeeld dikke winsten zwaarder belasten en de opbrengsten gebruiken om salarissen te verhogen, de zorg betaalbaarder te maken of meer goedkope huizen te bouwen.

Herverdeling Knocks Out ongelijkheid.

Klinkt goed toch? Alleen… dat gebeurt op dit moment niet. Integendeel.

Veel grote bedrijven betalen in Nederland amper belasting. Ons land is een belastingparadijs. Nederland is koploper in het faciliteren van belastingontwijking door multinationals.

Maar liefst 80 van de 100 grootste bedrijven ter wereld hebben hier in Nederland een vestiging, althans op papier. Zo kwam aan het licht dat Shell door handig gebruik te maken van ons belastingstelsel geen euro winstbelasting betaalt aan Nederland. Terwijl Shell wél een miljard winst maakte in Nederland.

Als het neoliberale beleid hier heilig wordt verklaard, is het niet raar dat ieder bedrijf dat belasting wil ontwijken hierheen komt. Niet echt iets om trots op te zijn. Grote bedrijven en multinationals krijgen echt een voorkeursbehandeling van de Nederlandse overheid. Hoe anders is dat als je kijkt naar de gewone Nederlander, met als schrijnend voorbeeld het toeslagenschandaal.

Duizenden slachtoffers die onterecht als belastingfraudeurs werden aangemerkt. Terwijl voor multinationals de rode loper wordt uitgelegd bij de belastingdienst. Multinationals kunnen speciale “rulings” maken met de Belastingdienst. Dat zijn geheime belastingafspraken waardoor ze zekerheid vooraf krijgen over hun belastingaangifte. En zit het financieel tegen, denk dan aan KLM tijdens corona, dan zijn er binnen no time miljarden beschikbaar – zonder nauwelijks enige voorwaarden daaraan verbonden.

De mensen uit het toeslagenschandaal financieel tegemoet komen was daarentegen lange tijd “te ingewikkeld”. Nederland is onder Rutte verworden tot een verzorgingsstaat voor de allerrijksten en de multinationals.

Dus in het kort:

• Bedrijven laten hun werknemers niet mee profiteren van hun winsten;
• Steeds meer werkenden leven ondanks dat zij gewoon een baan hebben in armoede;
• Ondertussen zien we vermogens en bedrijfswinsten stijgen en belasten we deze nauwelijks.

ONZE PLANNEN

Als we bij GroenLinks ergens ontevreden over zijn, is het eerste wat we doen zoeken naar alternatieven en oplossingen. Geen wonder dat we voor alles wat tot nu toe voorbij is gekomen, duurzame en sociale alternatieven hebben. Zo kunnen we de verzorgingsstaat voor multinationals afbouwen, en de verzorgingsstaat voor mensen weer opbouwen.

Dit zijn onze plannen:

Verhoging winstbelasting grote bedrijven

De winstbelasting voor grote bedrijven gaat omhoog. Zodat het geld niet aan de top blijft kleven, maar weer eerlijker wordt verdeeld.

We pakken belastingontwijking aan

Er komt een einde aan belastingontwijking door multinationals. We kappen met de beschamende rol van Nederland als belastingparadijs.

Digitax voor de grote techbedrijven

Grote techbedrijven gaan meer belasting betalen.

Solidariteitsbijdrage

Miljonairs gaan een solidariteitsbijdrage betalen: de belasting over hun vermogen wordt verhoogd. Als we dit doen, gaan gewone mensen er fors op vooruit.

Minder belasting

Lage- en middeninkomens betalen minder belasting en gaan er in koopkracht op vooruit.

Afschaffen eigen risico

Mensen met lage en middeninkomens hoeven geen eigen risico meer te betalen.

Gratis kinderopvang

Kinderopvang maken we gratis.

Verhoging minimumloon

We verhogen het minimumloon.

CONCLUSIE

Dit is ons idee. De oplossing zit hem in belastingen. De gewone mens gaat minder betalen, de superrijken en de multinationals meer. We hebben zoveel welvaart, laten we ervoor kiezen om die eerlijk met elkaar te delen. Dit lijkt me een duidelijk antwoord op iedereen die zegt dat er geen alternatief is.

Dit soort ideeën is waar de komende verkiezingen over gaan. Het probleem is duidelijk en de oplossingen ook. We bouwen de grootste online beweging van Nederland om deze ideeën werkelijkheid te maken. Verandering ligt binnen handbereik.

Het is tijd voor meer gelijkheid.

Meer kansen.

Meer delen.

Meer GroenLinks.