Geschiedenis

Voortaan gaan de vier kleine linkse partijen verder op één lijst en als één fractie. Hun gezamenlijke missie: een gezonde aarde (‘Groen’) en rijkdom eerlijk delen (‘Links’).

Vrije marktpolitiek

In de loop van de jaren ’80 voeren de PSP (Pacifistische Socialistische Partij), de PPR (Politieke Partij Radikalen) de EVP (Evangelische Volkspartij) en de CPN (Communistische Partij Nederland) de eerste serieuze gesprekken over verregaande samenwerking. Het zijn vier relatief kleine partijen met stevige linkse opvattingen, die de gevestigde politiek decennialang het vuur aan de schenen hebben gelegd. Onder invloed van de neoliberale vrije marktpolitiek van Margaret Thatcher (VK) en Ronald Reagan (VS) raakt ook Nederland in de jaren ’80 in de ban van een kapitalistisch rendementsdenken. De kleine linkse partijen krijgen het moeilijk. Daarop besluiten de vier partijen te gaan samenwerken.

Groen Links Akkoord

Makkelijk gaat dat in eerste instantie niet. Maar in aanloop naar de verkiezingen voor het Europees Parlement in 1984 krijgt de samenwerking vorm: voor het eerst staan de partijen met een gezamenlijke lijst op het stembiljet. In 1989 besluiten de partijen in het Groen Links Akkoord om samen verder te gaan als één fractie. De kandidatenlijst bestaat dan nog grotendeels uit oude bekenden: Ria Beckers van de PPR, Andrée van Es van de PSP en Ina Brouwer van de CPN. De eerste onafhankelijke GroenLinkse Kamerkandidaat is de Rotterdamse vakbondsleider en latere fractievoorzitter Paul Rosenmöller.

De eerste jaren

Bij de vervroegde landelijke verkiezingen van dat jaar komt de partij uit op een ietwat teleurstellend aantal van zes Kamerzetels. Toch wordt in 1990 de laatste stap gezet. Op 24 november wordt de nieuwe partij Groen Links (dan nog geschreven mét spatie) officieel opgericht. In de loop van 1991 heffen de oorspronkelijke partijen zich op. Oud-PPR-leider Ria Beckers mag zich de eerste fractievoorzitter van de nieuwe partij noemen. In 1993 legt Ria Beckers het fractievoorzitterschap neer. Peter Lankhorst neemt het tijdelijk over. In 1994 gebeurt er iets opmerkelijks: via een referendum kiezen partijleden voor het eerst in de parlementaire geschiedenis een duo als lijsttrekker: Ina Brouwer en Mohammed Rabbae. De uitslag is teleurstellend; de partij verliest een zetel en komt uit op vijf zetels. Ina Brouwer staat haar zetel in de Tweede Kamer af en Paul Rosenmöller, het eerste Kamerlid zonder verleden in één van de oorspronkelijke partijen, krijgt de kans om zich als fractievoorzitter te bewijzen.

Rosenmöller boekt succes

Het zijn de jaren van Paars: D66, de VVD en de PvdA voeren acht jaar lang een neoliberale middenpolitiek waartegen GroenLinks (nu zónder spatie) succesvol oppositie voert. Fel, kritisch maar met haalbare en financieel onderbouwde alternatieven. Met Rosenmöller aan het roer ontwikkelt GroenLinks zich in deze periode tot een serieuze oppositiepartij. Door Rosenmöllers charismatische optreden en de volwassen koers van de partij weet GroenLinks haar zetelaantal bij de Tweede Kamerverkiezingen van 1998 meer dan te verdubbelen: van vijf naar elf zetels. Hoewel in de formatieperiode wordt gespeculeerd over deelname van GroenLinks aan een centrumlinkse coalitie met PvdA en CDA, blijkt dit geen serieuze optie. In augustus 1998 start het Paarse kabinet Kok-2.

11 september 2001

Dan wordt het 11 september 2001. In New York doorboren vliegtuigen de Twin Towers. Door de angst voor terreur verandert ook in Nederland het maatschappelijk klimaat. Lijsttrekker Pim Fortuyn (LPF) krijgt bijval voor zijn ‘no-nonsense’ taalgebruik en zijn kritiek op de islam. In de peilingen klimt hij tot ongekende hoogten. In aanloop naar de verkiezingen van 2002 is Rosenmöller de enige lijsttrekker die Fortuyn in het debat het hoofd kan bieden. GroenLinks stijgt in de peilingen tot vijftien zetels.

Moord op Pim Fortuyn

Een week voor de verkiezingen, op 6 mei 2002, wordt Pim Fortuyn door een milieuactivist op het Mediapark in Hilversum doodgeschoten. Rellen breken uit en het politieke systeem schudt op zijn grondvesten. Toch gaan de verkiezingen door. De Lijst Pim Fortuyn (LPF) komt nieuw de Kamer binnen met maar liefst 26 zetels en ook andere rechtse partijen winnen flink. GroenLinks ziet de voorspelde winst verdampen, verliest een zetel en komt uit op een aantal van tien. De nieuwe regering van CDA, VVD en LPF valt echter al in september van datzelfde jaar vanwege interne ruzies bij de LPF. Binnen een jaar moet het Nederlandse volk opnieuw naar de stembus. Vlak voor de aanvang van de campagne trekt partijleider Paul Rosenmöller zich terug, waarna Femke Halsema de fakkel overneemt. De politieke wind zit nog steeds tegen. Ondanks een goede inzet van Halsema verliest GroenLinks bij de verkiezingen twee zetels. De fractie van GroenLinks is dan met acht zetels vertegenwoordigd in de Tweede Kamer.

Femke Halsema: strijd voor vrijheid

Femke Halsema groeit in haar jaren als lijsttrekker uit tot een boegbeeld van GroenLinks. Haar charismatische optredens en scherpe vaardigheden in het debat dwingen respect af bij collega’s, de media en kiezers. Het zijn nog altijd jaren van grote maatschappelijke en politieke onrust. In 2004 wordt filmmaker Theo Van Gogh door een extremist vermoord vanwege zijn uitspraken over de islam. Halsema vecht voor de bescherming van de rechtsstaat: vóór vrijheid van religie, denken en meningsuiting maar tégen de uitsluiting van minderheden.

Vrijzinnig links

In diezelfde periode start Halsema een ideologische partijdiscussie over de koers van GroenLinks. Halsema is vurig pleitbezorger van een ‘vrijzinnig linkse koers’: met een grote nadruk op het vrije woord en de vrijheid om anders te zijn. De uitkomst van de interne discussie is een nieuw aantal kernwaarden: optimistisch, vernieuwend, concreet en oplossingsgericht. In de jaren onder Halsema groeit GroenLinks definitief uit tot een constructieve oppositiepartij die bereid is verantwoordelijkheid te nemen en te dragen. Opnieuw zit de partij in de lift: veel nieuwe leden melden zich aan en bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2010 haalt GroenLinks tien zetels. Teleurstelling is er over het stuklopen van de onderhandelingen van Halsema’s droomcoalitie ‘Paars-plus’ met D66, de PvdA en de VVD.

2010-2015

Na acht succesvolle jaren treedt Halsema in 2010 af. Jolande Sap volgt haar op als fractieleider in de Tweede Kamer. Er volgt een onrustige periode waarin fractie en achterban verdeeld zijn over deelname aan de Nederlandse politietrainingsmissie in Kunduz (Afghanistan) en de steun voor het begrotingsakkoord voor 2013. Hierop volgt een teleurstellende verkiezingsuitslag van vier zetels in 2012. De uitslag leidt tot het aftreden van zowel Jolande Sap als het bestuur van GroenLinks. De ervaren Bram van Ojik volgt Sap op als fractievoorzitter. De rust binnen de partij herstelt zich en ook de electorale prognoses keren terug op oud niveau.

Jesse Klaver’s nieuw idealisme

In 2014 besluit Bram van Ojik dat hij het politiek leiderschap van GroenLinks wil overdragen aan een volgende generatie. In de coulissen staat een jong fractielid te trappelen: Jesse Klaver bereidt zich samen met zijn politieke mentor in stilte voor op zijn aankomend fractievoorzitterschap. Bij zijn aantreden in 2015 maakt Klaver zijn grote ambities kenbaar. ‘Wij gaan Nederland veranderen’, zegt hij in zijn eerste speech: een aanklacht tegen het economisme. De nieuwe fractieleider hekelt de heersende neiging om alles te reduceren tot een simpele rekensom. ‘Behalve kijken naar het financiële voor- en nadeel zouden we ook altijd moeten onderzoeken welke waarden er in het geding zijn’, schrijft hij in zijn boek De mythe van het economisme. Hij besluit zijn betoog met een boodschap van hoop. Want, vindt Klaver: wat we zelf hebben opgebouwd, kunnen we ook zelf veranderen.

Historische overwinning

Klavers pleidooi voor nieuwe idealen slaat aan en in aanloop naar de verkiezingen van 2017 gooit GroenLinks hoge ogen. De fractieleider oogst bewondering door de positieve en inspirerende manier waarop hij campagne voert. De campagne bruist. Peilingen schieten omhoog, de media-aandacht piekt, via sociale media worden miljoenen Nederlanders bereikt en donaties stromen binnen. Klaver’s populariteit stijgt tot grote hoogten als hij in een tour door het land op uitverkochte poppodia, leden, sympathisanten en kiezers inspireert en bij elkaar brengt om samen te praten over hoe het anders kan. Hoogtepunt is de uitverkochte Meetup in poptempel AFAS Live met 5000 bezoekers.

Bij de verkiezingen in maart 2017 boekt GroenLinks een winst van maar liefst tien zetels: het nieuwe zetelaantal van 14 is een historisch record.

Beweging voor verandering

De zetelwinst is niet het enige succes van de campagne. Maandenlang is er zorgvuldig gebouwd aan het creëren van een beweging van mensen die het anders willen doen. Duizenden vrijwilligers hebben zich aangemeld om mee te helpen en vlak na het stuklopen van de onderhandelingen met VVD, CDA en D66 breekt de partij haar eigen ledenrecord. Ook niet-leden melden zich aan om op verschillende manieren ‘mee te doen’. Met andere woorden: de beweging voor verandering gaat dóór.

Groene golf

In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 2018 wordt op initiatief van Jesse Klaver de kantinetour opgezet. Klaver gaat door het hele land in gesprek met mensen die werken in de publieke sector. De daaropvolgende uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen is opnieuw historisch te noemen. GroenLinks wordt veruit de grootste partij in belangrijke steden als Amsterdam, Utrecht en Groningen. En GroenLinks gaat op steeds meer plekken meebesturen. Oud-partijleider Femke Halsema wordt de eerste vrouwelijke burgemeester van Amsterdam. Een jaar later vinden de verkiezingen plaats voor de Provinciale Staten en het Europees Parlement. GroenLinks weet het zetelaantal te verdubbelen tot acht zetels in de senaat. Bij de Europese verkiezingen in mei zet de groei opnieuw door, GroenLinks krijgt 3 zetels. De groene golf in Europa zet door.