“Als de minister problemen met de OV-chipkaart kinderziekten noemt, dan leidt de kaart aan de pokken, de mazelen en rode hond tegelijk”, zei Ineke van Gent begin 2010 tegen toenmalig minister Eurlings. Ze deed sindsdien vele voorstellen om de kaart om te vormen in een echte servicekaart, waar reizigers wat aan hebben. Maar ‘de patiënt’ gaat vooralsnog maar langzaam vooruit. Toch wil minister Schultz per 30 juni, respectievelijk 7 juli, de strippenkaart overal afschaffen.
Daarvoor is het volgens GroenLinks echt nog te vroeg. Er gaat teveel mis, terwijl garanties op verbetering ontbreken.
Welke voorstellen deed GroenLinks het afgelopen anderhalf jaar om de kaart te verbeteren, welke toezeggingen kwamen er en wat kwam ervan terecht?
Een tussenstand.
1. Verlaag het instaptarief
Wie vergeet uit te checken, is gemiddeld meer dan twee euro kwijt, geld dat dikwijls in de zakken van de vervoersbedrijven blijft, omdat lang niet iedereen declareert. In april 2011 nam de Kamer een motie van Van Gent aan om de Commissie Meijdam de laten onderzoeken welke gevolgen het heeft om het instaptarief te verlagen van € 4,- naar € 3,-.
Toezegging
Minister Schultz zegde 9 juni per brief toe aan de onderzoeksopdracht aan de Commissie Meijdam uit te breiden en het gevraagde onderzoek te laten doen.
Wordt aan gewerkt.
2. Stuur herinneringsmail of SMS bij incomplete transactie
Omdat het aantal incomplete transacties nog altijd veel hoger is dan wenselijk diende Ineke Van Gent in mei 2010 een motie in om TLS en de vervoerders een applicatie te laten ontwikkelen waarmee reizigers een mail, SMS of brief zouden krijgen om hen te wijzen op hun foute of vergeten uitcheck.
Toezegging
Minister Schultz ging het gesprek aan met de vervoerders, maar liet zich wat al te gemakkelijk tevreden stellen. De vervoerders lieten weten zo’n applicatie niet te kunnen maken, omdat ze niet in staat zouden zijn om reizigers ‘real-time’ te informeren. Om zo’n geavanceerd waarschuwingssysteem werd ij de motie ook helemaal niet gevraagd. Het ging om een herinnering achteraf. Die gegevens zijn uiteraard wel bekend.
Kinderziekte is niet genezen.
3. Garandeer kostenneutraliteit
Om te kunnen voldoen aan het criterium ‘kostenneutraliteit voor de reiziger’ voert de Commissie Kist voor elke vervoersregio waar de strippenkaart wordt afgeschaft ingewikkelde berekeningen uit om te voorspellen of alle reizigers samen er gemiddeld niet op achteruit gaan. Daarbij worden verregaande aannames gedaan over reisgedrag en het type kaart dat reizigers kopen. In april 2011 nam de Kamer de motie Van Gent / Haverkamp aan, waarin wordt verzocht om één jaar nadat de OV-chipkaart in een regio verplicht is gesteld en desgevraagd door consumentenorganisaties in maximaal drie regio’s de Commissie Kist na te laten gaan of het uitgangpunt van kostenneutraliteit daadwerkelijk gehaald is.
Toezegging
Minister Schultz schreef 9 juni in een brief dat ze overleg heeft met ‘enkele’ decentrale overheden bereid zijn een dergelijk onderzoek uit te voeren. Dat is een mooi begin, waarbij de betrokkenheid van de onafhankelijke commissie Kist wel een voorwaarde is. GroenLinks is benieuwd welke overheden dit betreft en hecht er verder aan dat zo’n onderzoek er óók komt als de plaatselijke consumentenorganisaties dat wel, maar de overheid in kwestie dat niet zou willen.
Wordt aan gewerkt.
4. Voor 9.00 uur instappen, na 9.00 uur verder reizen
Wie bijvoorbeeld om 8.30 uur een trein instapt en om 9.30 uur uitstapt, kan nu nog twee losse kaartjes kopen: eentje zonder korting tot 9.00 uur en eentje met voor daarna. Met de chipkaart kan dat niet meer.
Toezegging
Minister Schultz zegde tijdens een AO op 17 maart toe om met NS te bespreken of het mogelijk is om reizigers met een dalurenkaart automatisch korting te geven op het deel van een traject waarvoor de korting geldt.
De minister liet 8 juni per brief weten dat zij op dit punt geen afspraken met NS wil maken, ook niet in een nieuwe vervoersconcessie. Met het huidige chipkaartsysteem zou het technisch niet mogelijk zijn voor één reis deels wel korting te verlenen en deels niet. Bovendien zou zo’n onderscheid onduidelijk zijn voor reizigers. Dat laatste valt te betwijfelen: wie loopt er nu graag korting mis? Dat het huidige systeem niet voorziet is de gevraagde applicatie, wil niet zeggen dat het technisch niet mogelijk is. In tegendeel, deskundigen bevestigen dat dat geen enkel probleem is. De vervoersconcessie gaat pas in 2015 in, dus NS heeft nog ruim drie jaar een dergelijke applicatie te ontwikkelen.
Kinderziekte is niet nog genezen.
5. Roze chipkaart voor ouderen en kinderen / gezinskaart
Wie ouder dan 65 of jonger dan twaalf is en dus recht op korting heeft, krijgt deze slechts als hij of zij (of haar of zijn ouders) bereid is de anonimiteit op te geven. Korting wordt slechts verleend aan gepersonaliseerde ov-chipkaarten. Een twijfelachtig staaltje prijsdwang van de vervoersbedrijven, in strijd met de geest van de toezeggingen rond de introductie van de kaart, namelijk dat anoniem reizen altijd zou blijven bestaan. Op eigen kosten dan, blijkt nu. Ineke van Gent deed haar het voorstel een roze, anonieme ov-chipkaart te ontwikkelen: een mooie combinatie van de techniek van de chipkaart en duidelijkheid van de oude roze strippenkaart. Ook suggereerde ze een verchipte gezinskaart te ontwikkelen, om te voorkomen dat elk kind een eigen kaart nodig heeft.
Toezegging
Op 17 maart zegde minister Schultz tijdens een AO toe dat zij het voorstel om een roze, anonieme chipkaart voor ouderen en kinderen met de vervoerders, TLS en de consumentenorganisaties. Op 26 mei liet de minister weten het besluit over het al dan niet ontwikkelen van een roze chipkaart voor zich uit te schuiven totdat de strippenkaart overal is afgeschaft. Idem voor wat betreft de verchipte gezinskaart.
Dat riekt naar tijdrekken. Waarom zouden senioren of ouders die prijs stellen op anonimiteit nodeloos de dupe blijven van een situatie die met een extra variant de bestaande kaart verholpen kan worden? Waarom wachten totdat alle regio’s de kaart verplicht hebben gesteld?
Kinderziekte is nog niet genezen.
6. Railrunner
Even leek er sprake van dat de populaire Railrunner, het goedkope kindertreinkaartje, zou verdwijnen. Ineke van Gent trok tijdens een Algemeen Overleg op 17 maart aan de bel.
Toezegging
Minister Schultz schreef op 26 mei dat NS aangeeft dat de Railrunner blijft bestaan. Eerst als papieren variant en later in verchipte vorm. Bovendien mogen abonnementshouders kinderen gratis meenemen.
Kinderziekte is genezen.
7. Scholenkaart
De RET in Rotterdam heeft een speciale scholenkaart ontwikkelt, waarbij scholen setjes van 30 of 60 ov-chipkaarten kunnen kopen waarbij de pasfoto vervangen is door het logo van de school. Zo wordt gemakkelijk reizen met groepen scholieren mogelijk, zonder dat elk kind zijn of haar eigen chipkaart heeft. Ineke van Gent vroeg tijdens een AO op 17 maart om zo’n kaart ook in andere vervoersgebieden in te voeren.
Toezegging
Minister Schultz melde op 26 mei per brief dat TLS de Rotterdamse scholenkaart ‘doorontwikkelt’ en naar verwachting eind 2011 beschikbaar heeft voor alle regio’s.
Kinderziekte is (bijna) genezen.
8. Dubbel opstaptarief
Wie per chipkaart reist met twee verschillende spoorvervoerders, betaalt twee keer het opstaptarief. De Commissie Meijdam doet (ondermeer) onderzoek naar het oplossen van deze technische onvolkomenheid in het systeem.
Toezegging
Minister Schultz heeft de Kamer op 26 mei laten weten dat de Commissie Meijdam niet voor de zomer, maar pas in de loop van de zomer met haar eindadvies komt over de dubbel opstaptarieven en de andere kwesties waar zij onderzoek naar doet, zoals de vraag wie waarover zou moeten gaan bij de chipkaart. GroenLinks vindt dat zolang een chipkaartreiziger twee keer betaalt bij een treinreis met twee vervoerders, de chipkaart niet verplicht gesteld mag worden.
Kinderziekte niet genezen.
9. Zorg voor één klachtenloket
Er zijn nogal wat partijen betrokken bij de OV-chipkaart, bijvoorbeeld Trans Link Systems, de vervoersbedrijven en de Informatie Beheer Groep. Reizigers worden met hun klachten nog altijd regelmatig van het kastje naar de muur gestuurd. Waarom is er niet één loket voor reizigers in het openbaar vervoer, waarbij de verschillende partijen achter de schermen met elkaar samenwerken om het gemak van de klant te dienen en klacht af te handelen? En waarom is het nog altijd niet mogelijk via één website restitutieverzoeken in te dienen?
Toezegging
De minister heeft bij herhaling toegezegd dat vervoerders en decentrale overheden de mogelijkheden van één klachtenloket en/of één website onderzoeken. Maar als de Kamer aandringt op enige haast houdt zij zich Oost Indisch doof.
Kinderziekte is niet genezen.
10. Wie is er de baas?
Voor letterlijk elke suggestie om iets te verbeteren aan de ov-chipkaart, moet de minister met hangende pootjes naar de vervoerders en de decentrale overheden, die bovendien elk zo hun opvatting en belang hebben. De regie ontbreekt simpelweg. De uniformiteit is zoek. Staatssecretaris Huizinga kreeg een motie van wantrouwen aan haar broek, toen zij in 2008 hoogst afhoudend reageerde op de suggestie van een grote Kamerminderheid wat meer regie te nemen. Minister Eurlings, die aan het eind van zijn ambtsperiode nog enkele maanden over de chipkaart ging, was snel duidelijk dat er iets mis is met de structuur rond de chipkaart en stelde een commissie in (eerst o.l.v. Leers, later Meijdam) die een advies geeft over de gewenste structuur en de verhoudingen tussen de verschillende partijen.
Toezegging
Deze zomer adviseert de Commissie Meijdam over de gewenste verhoudingen tussen alle partijen die met de ov-chipkaart te maken hebben.
Kinderziekte is nog niet genezen.
Ineke van Gent, juni 2011