“De achteruitgang van de rechtsstaat in Polen is dramatisch en de situatie is acuut. Het is daarom niet meer dan terecht dat de Europese Unie ingrijpt.” Europarlementariër Judith Sargentini reageert positief op de beslissing van de Europese Commissie om een zogenaamde artikel 7-procedure te starten.
Het toepassen van artikel 7 uit het Europees verdrag kan er toe leiden dat Polen uiteindelijk haar stemrecht in de Europese Raad verliest of toegang tot de interne markt wordt ontzegd. Voor het eerste spreekt de Europese Unie zo een lidstaat aan op het uithollen van de eigen democratie en rechtsstaat.
'hervormingen'
Twee jaar geleden trad de huidige conservatieve regering aan in Polen, deze besloot in hoog tempo hervormingen in te voeren die onder meer de rechterlijke onafhankelijkheid ondermijnen en de persvrijheid, de vrijheid te demonstreren en het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen inperken.
Zo wil de Poolse regering dat de minister van Justitie rechters kan aanstellen en ontslaan zonder dat daar een beroep tegen mogelijk is. Dit bedreigt het werk van het rechterlijke apparaat dat onafhankelijk van politieke bemoeienis moet kunnen opereren.
“Een onafhankelijke rechterlijke macht is de hoeksteen van een rechtsstaat”, stelt Sargentini. De keuze van de Poolse regering om van een gezonde democratie naar een autoritaire regime te evolueren, is gevaarlijk voor de Poolse burgers en voor de Europese samenwerking. “Hoe kan de Nederlandse rechter er nog op vertrouwen dat bijvoorbeeld een uitleveringsverzoek van Polen in strafzaken correct is gedaan en dat de verdachte daar een volledig eerlijk proces zal krijgen?”
In gesprek
De Europese Commissie is al sinds januari 2016 in gesprek met Polen over al deze wijzigingen en probeert Polen te bewegen af te zien van dergelijke ingrijpende veranderingen. De Europese Commissie stelt volgens Sargentini terecht vast dat er sprake is van schendingen van Europese waarden zoals fundamentele rechten, democratie en rechtsstaat.
Maar de Poolse regering weigert van koers te veranderen. Sterker nog zij besluit door te gaan met bijvoorbeeld het kappen van bomen in het laatste Europese oerbos, het Białowieża-woud (beschermd door UNESCO), terwijl de Europese rechter uitdrukkelijk een kapverbod heeft opgelegd.
Onze gezamenlijke Europese normen en waarden staan op het spel wanneer EU-landen zich niets aantrekken van uitspraken van de Europese rechtbank, zegt Sargenini. “Dat is zeer gevaarlijk. Europese wet en regelgeving is er niet voor niets en wanneer landen die aan hun laars lappen moeten wij als overige Europese landen ingrijpen om de rechten van de inwoners van dat land te waarborgen.”
Verantwoording afleggen
Als een lidstaat Europese afspraken blijft schenden, dan moet deze verantwoording afleggen aan de Europese rechter. Anders ondermijnt dit de bescherming van Europese burgers en hun vertrouwen in Europese samenwerking.
In november nam het Europees Parlement een resolutie aan waarin het de commissie Burgerlijke Vrijheden opdraagt te onderzoeken of er sprake kan zijn van een artikel 7-procedure tegen Polen. Een dergelijk onderzoek leidt Sargentini nu over Hongarije.
Sargentini: “Wanneer landen lid worden van de EU dan moeten zij zich houden aan de basisregels. Dat is: een eerlijke democratie, een onafhankelijke rechterlijke macht, het garanderen van fundamentele rechten. Dat zijn de waarden waarop de EU gestoeld is en die maken dat wij burgers in een vrije en veilige omgeving kunnen leven.”