Donderdag stemden Europarlementariërs in met nieuwe witwasregels die onder leiding van Europarlementariër Judith Sargentini zijn opgeschreven. Vlak voor kerst wist zij met de Europese ministers overeenstemming te bereiken voor het aanscherpen van regels die witwascriminaliteit en terrorismefinanciering bestrijden. Met de stemming is de wetgevende procedure nagenoeg afgerond en hebben lidstaten anderhalf jaar de tijd voor het overzetten van de Europese regels in nationale wetten.

Preventief raamwerk

“Jaarlijks loopt de samenleving miljarden mis doordat criminelen geld illegaal of oneerlijk doorsluizen via een keten van bedrijven of trusts. Met de nieuwe regels pakken we de praktijk aan dat mensen hun vermogens op een louche manier verbergen voor de opsporingsdiensten en de fiscus,” aldus Sargentini. 

De nieuwe Europese antiwitwaswet is de vijfde van zijn soort. De Europese Unie heeft al bijna twintig jaar regels voor het voorkomen van deze vorm van criminaliteit. Sargentini: “Het is van cruciaal belang om de ontwikkelingen bij te benen. We zien dat criminelen vernuftiger worden met het gebruiken van verschillende manieren om geld wit te wassen of terrorisme te financieren, zoals virtuele valuta als bitcoins en anonieme prepaid cards.” Met de vijfde aanpassing wordt de bestaande vierde anti-witwasrichtlijn verbeterd.

UBO-register

Om aan te sluiten bij deze ontwikkelingen wordt een openbaar register voor uiteindelijk belanghebbenden (UBO) van bedrijven en trusts voorgeschreven. Met dit register is te zien wie uiteindelijk de touwtjes in handen heeft in een bedrijf of trust. 
Sargentini: “Transparantie is van cruciaal belang om licht te laten schijnen op wie achter ingewikkelde constructies van bedrijven of trusts schuilt, want criminelen maken al te graag misbruik van het systeem. De Paradise Papers, de Panama Papers, LuxLeaks: voorbeelden te over die dit laten zien.”

Het UBO-register voor bedrijven is openbaar, het UBO-register voor trusts is in te zien wanneer je daar als burger of journalist een gegronde reden voor hebt. Drie jaar geleden wist Sargentini een openbaar UBO-register voor bedrijven voor elkaar te boksen en nu dus ook voor trusts. Destijds stuitte dat laatste namelijk op weerstand van Britse premier David Cameron, die later ook nog eens in de Panama Papers opdook. 

Hoewel Nederlands recht de constructie van een trust niet kent, wordt die ook door Nederlandse belastingbetalers gebruikt om belastingfraude te plegen. Dat zagen we recent in een zaak van het Openbaar Ministerie tegen advieskantoor Baker Tilly Berk waarin een Haagse behangondernemer via een trust in Cyprus, opgericht door het kantoor, belasting wist te ontduiken. De wet die vandaag is aangenomen moet er voor zorgen dat nu ook Nederland extra goed oplet of een trust wordt misbruikt. 

Ontwikkelingslanden

Sargentini wijst erop dat de wetgeving ontwikkelingslanden helpt: “Het breed aanpakken van het probleem dat bedrijven en trusts worden misbruikt om geld wit te wassen helpt ook ontwikkelingslanden.” Die verliezen veel inkomsten door illegale belastingontduiking, maar ook door ‘legale’ belastingontwijking, ook door Europese multinationals.. Dat gaat om bedragen die hoger zijn dan het ontwikkelingsgeld dat ze ontvangen.”

Andere belangrijke elementen van de wet

Naast het UBO-register kreeg het Europarlement voor elkaar dat meer instanties verantwoordelijk worden voor het onderzoeken van hun klanten, zoals kunsthandelaren, veilinghuizen en instanties die aanbieden om bitcoins om te zetten in euro’s en instanties die een digitale portemonnee aanbieden. Deze laatsten worden verplicht een klantenonderzoek te verrichten, net zoals de bank en de makelaar onder de bestaande anti-witwasregels dat doen. Ook komen er strengere regels voor het tegengaan van terrorismefinanciering. Daarnaast worden EU-landen verplicht hun bestaande kadasters van onroerend goed snel toegankelijk te maken voor opsporingsdiensten voor onderzoek naar criminele praktijken.