2003 is het Europees jaar van mensen met een handicap. Halverwege het jaar hebben gehandicapten in Nederland maar weinig reden tot vreugde. Zij worden onevenredig zwaar getroffen door de bezuinigingen van het kabinet-Balkenende op WAO, bijstand, ziekenfonds en thuiszorg. Als de kabinetsplannen doorgaan zijn chronisch zieken en gehandicapten vanaf komend jaar duizenden euro’s meer kwijt aan kosten die het gevolg zijn van hun handicap of aandoening.
Eén lichtpuntje is de nieuwe wet 'Gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte', die per 1 december van dit jaar in werking treedt. Maar lang niet alle gehandicapten hebben profijt van die wet. De Europese en Nederlandse antidiscriminatiewetgeving moet een grotere reikwijdte krijgen.
De Europese Unie heeft sinds 1999 de bevoegdheid om verschillende vormen van discriminatie, onder meer op grond van handicap, te bestrijden. De nieuwe Nederlandse wet gelijke behandeling vloeit voort uit een Europese richtlijn van gelijke strekking. Een concreet resultaat van het antidiscriminatie-artikel uit het Verdrag van Amsterdam. Nederlandse gehandicapten hebben dus wat te winnen bij Europa. Te meer daar Nederland bepaald geen koploper is in gehandicaptenvoorzieningen. Zo is bijvoorbeeld het recht van kinderen en jongeren met een handicap of chronische ziekte om te participeren in het regulier onderwijs in veel Europese landen aanzienlijk beter verankerd. Duitsland kent een wet die werkgevers verplicht een bepaald percentage arbeidsgehandicapten in dienst te hebben. Nederland kent een dergelijke quotumregeling niet en mist daarmee een krachtige ‘stok achter de deur’.
De nieuwe anti-discriminatiewetgeving versterkt de positie van gehandicapten met (uitzicht op) werk. Iedere vorm van directe en indirecte discriminatie van gehandicapten op het werk is voortaan verboden. De werkgever is voortaan verplicht doeltreffende aanpassingen te regelen voor chronisch zieken en gehandicapten. Van belang voor het slagen van de nieuwe wet is wel dat de huidige voorzieningen die de wet op de reïntegratie van arbeidsgehandicapten en de wet voorzieningen gehandicapten bieden, niet worden afgeschaft.
Maar er is meer nodig. Gehandicapten moeten ook in staat zijn hun leven zo in te richten dat werken mogelijk is. Zo moet het werk bijvoorbeeld bereikbaar zijn. Gelukkig is in de wet op de valreep nog een passage over toegankelijkheid van het openbaar vervoer opgenomen. Erg belangrijk. Maar eigenlijk zou de wet een nog veel bredere basis moeten hebben. Want ook de toegankelijkheid van andere openbare voorzieningen en publieke diensten laat veel te wensen over.
De EU heeft daarom een bredere richtlijn gelijke behandeling nodig, die ook de positie van gehandicapten zonder uitzicht op werk verbetert. Zo’n brede richtlijn moet discriminatie uitbannen op alle terreinen van het dagelijks leven, zoals gezondheidszorg, onderwijs, huisvesting, dienstverlening en sociale zekerheid. Het European Disability Forum heeft daartoe onlangs een voorstel gepresenteerd. De Europese Commissie zet zich onderwijl in voor de totstandkoming van een verdrag van de Verenigde Naties over de rechten van gehandicapten. Die mondiale inzet verdient alle steun, maar mag geen reden zijn om in Europa stil te blijven zitten.
Het jaar 2003 is door de Europese Commissie uitgeroepen tot het Europees jaar van mensen met een handicap. Bij bewustwordingscampagnes mag het niet blijven. Het is het uitgelezen moment om de wettelijke instrumenten tegen discriminatie uit te breiden. Een algemene richtlijn voor gelijke behandeling van gehandicapten kan de vele drempels wegwerken die gehandicapten nu nog dagelijks tegenkomen.