Het Europees Parlement is zeer kritisch over het uitleveringsakkoord dat de EU-justitieministers met de VS willen sluiten. Dit akkoord regelt de uitlevering van Europese verdachten aan de VS, maar het Amerikaans procesrecht en de doodstraf zorgen voor veel protest tegen het akkoord. In januari 2003 zwengelde GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg het debat hierover aan.
Verzet
De Europese Unie werkt steeds nauwer samen met de Verenigde Staten op het gebied van politie en justitie. Voor de bestrijding van misdaad is dat een goede zaak, echter de Amerikaanse praktijk van opsporing en vervolging roept in toenemende mate verzet tegen die samenwerking op. "Om politieke redenen worden problemen - die ontstaan bij meer justitiële samenwerking - met de mantel der liefde bedekt", aldus GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg dinsdag 3 juni in haar bijdrage tijdens het debat in het Europees Parlement.
Doodstraf
Het Europees Parlement wil uitlevering uitsluiten indien de verdachte mogelijk de doodstraf kan krijgen. In de huidige voorgestelde overeenkomst mogen lidstaten dat zelf bepalen. Buitenweg: "Het is goed dat het Europees Parlement dat wil uitsluiten. De politieke druk om tot uitlevering over te gaan kan met de Verenigde Staten hoog oplopen."
Internationaal Strafhof
Aan uitlevering aan het Internationaal Strafhof moet voorrang gegeven worden boven verzoeken van uitlevering van de VS, vindt het Europees Parlement. Uitlevering aan Amerikaanse buitengewone en/of militaire rechtbanken - waar de rechtswaarborgen voor verdachten minimaal zijn en het proces achter gesloten deuren plaatsvindt - moet uitgesloten worden.
Plea-bargains
Buitenweg zet grote vraagtekens bij onderdelen van het Amerikaanse rechtsysteem. "Mijn zorgen over het Amerikaanse rechtstelsel gaan verder dan de uitwassen, zoals de doodstraf of Guantanamobay. Mijn zorgen raken het hart van het systeem. Ruim 92% van alle veroordelingen zijn zogenaamde plea-bargains. Onder druk van de exorbitant hoge straffen bekennen verdachten schuld in ruil voor strafvermindering." Vaak noemen verdachten namen van 'medeplichtigen' om in aanmerking te komen voor strafvermindering.
Oneerlijk
De rechter toetst bij de plea-bargains, de deal tussen advocaat en aanklager, het bewijsmateriaal niet. Buitenweg: "Deze procesvoering, waarbij toetsing van bewijsmateriaal ontbreekt, is oneerlijk." Ook de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten deed in november 2002 een bezorgde oproep aan de Tweede Kamer om de regels voor uitlevering aan de Verenigde Staten aan te scherpen.
EVRM
Buitenweg is blij met de verwijzing van het Europees Parlement naar het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM), omdat het EVRM een eerlijk proces dwingend voorschrijft. Buitenweg: "We moeten ervoor waken grote gaten in onze rechtstaat te schieten om het Wilde Westen te plezieren. Het EVRM is een cruciaal element in onze rechtstaat. Het is goed dat als uitgangspunt te nemen."
Gelijkwaardigheid
De huidige overeenkomst stoelt op gelijkwaardigheid en vertrouwen in elkaars rechtsstaat. Er is daarom een goed alternatief voor uitlevering vindt Buitenweg. "Laat de Verenigde Staten het bewijs tegen een Europese onderdaan maar overdragen aan de relevante EU-lidstaat. Dan kan Europa haar eigen burgers berechten, volgens de eigen tradities en met waarborgen. Dat zou goede samenwerking zijn; tussen gelijkwaardige partners."
In januari 2003 trok Buitenweg aan de bel en vroeg ze om opheldering over de onderhandelingen die tussen de EU en VS plaatsvonden. Na debat in de commissie burgerlijke vrijheden nam het Europees Parlement dinsdagmiddag 3 juni de resolutie aan.