Een jaar geleden vond in Bonn de vredesconferentie plaats, vandaag sprak het Europees Parlement over de huidige situatie in Afghanistan. GroenLinks-europarlementariër Joost Lagendijk is bezorgd over de verslechterende positie van vrouwen en de instabiliteit in Afghanistan, waar straks ook veel Nederlandse soldaten als onderdeel van de VN-vredesmacht zijn.

bijdrage Joost Lagendijk in debatNadat het repressieve Taliban-regime was verdreven nam de overgangsregering van Hamid Karzai de teugels in Afghanistan over. Na een hoopvolle start dreigt het land terug te vallen in oude verhoudingen.

Vrouwen
Lagendijk: "Met name de positie van vrouwen acht ik uiterst precair. Na alle optimistische berichten die vlak na de val van de Taliban vorig jaar doorkwamen, komen er nu steeds meer meldingen van zware mensenrechtenschendingen vooral tegen vrouwen." Lagendijk vroeg de Europese Unie dan ook met klem om de Verenigde Naties aan te sporen tot een diepgaand onderzoek naar de positie van vrouwen en vervolgens haar steun mede afhankelijk te maken van die ontwikkeling. Lagendijk: "Drukmiddelen zijn noodzakelijk om dit punt van mensenrechten, en meer specifiek vrouwenrechten, kracht bij te zetten."

VN-vredesmacht
De ISAF, de VN-vredesmacht in Afghanistan, komt binnenkort onder Nederlands-Duits bevel te staan. Lagendijk wil dat het mandaat van de ISAF wordt uitgebreid tot buiten Kaboel. Lagendijk: "Het is met name buiten Kaboel waar de chaos toeneemt. Handhaving van de vrede aldaar is noodzakelijk om ook de rust binnen Kaboel te garanderen." Gelet op het groeiend aantal incidenten waarbij ISAF-troepen onder vuur komen te liggen, komt de positie van ISAF in Kaboel steeds meer onder druk te staan. Lagendijk vroeg daarom tijdens het debat aan de Europese Raad of die bereid was daarvoor extra geld en eventueel troepen ter beschikking te stellen.

Krijgsheren
De steun aan de Afghaanse krijgsheren door met name de Verenigde Staten in de strijd tegen terrorisme is Lagendijk een doorn in het oog. Lagendijk: "Aan die steun dient een eind te worden gemaakt. Een aantal van hen is verheven tot gouverneur van een stad of provincie. Dat doet de wederopbouw van een nieuwe, democratische orde geen goed."

Irak
Met het oplopen van de spanningen rond Irak is er een toenemende bezorgdheid in Duitsland en Nederland over de positie van de ISAF-militairen bij een inval in Irak. Lagendijk: "Indien Irak wordt binnengevallen moeten we vrezen voor negatieve reacties bij de Afghaanse bevolking en wellicht meer acties van de krijgsheren tegen de ISAF-troepen. De geloofwaardigheid van de EU en internationale gemeenschap komt op het spel te staan als ISAF de vrede niet goed kan handhaven. Daarom moet de invloed van de krijgsheren teruggedrongen worden en het mandaat van ISAF worden uitgebreid."

Hier de integrale bijdrage van Joost Lagendijk aan het debat over Afghanistan in het Europees Parlement, woensdag 15 januari 2003

Voorzitter, vier maanden geleden hadden wij in deze zaal deels met dezelfde mensen ook een debat over Afghanistan. Ik heb het verslag daarvan nog eens nagelezen en moet helaas tot de conclusie komen dat een groot aantal onderwerpen die toen behandeld zijn, helaas nog steeds zeer actueel zijn, bijvoorbeeld de positie van vrouwen.

Ik heb eerlijk gezegd weinig toe te voegen aan het indrukwekkende betoog van Emma Nicholson op dat punt. Ik vind echter wel dat de tijd gekomen is om verder te gaan dan alleen maar te constateren dat de positie van vrouwen sinds een jaar verslechterd is. De Mensenrechtencommissie van de VN, die een speciale rapporteur voor de positie van vrouwen heeft, dient echt gericht onderzoek te gaan doen op plekken waarvan wij allemaal weten dat daar de positie van vrouwen verslechterd is, bijvoorbeeld in Herat. Ook wordt het tijd dat de internationale gemeenschap, met inbegrip van de Europese Unie, duidelijk maakt dat hulp afhankelijk is van vooruitgang ten aanzien van de positie van vrouwen en dat achteruitgang op den duur consequenties heeft.

Een ander onderwerp dat we vier maanden geleden behandeld hebben was - en dat is ook nu genoemd door een aantal collega's - de uitbreiding van het mandaat van ISAF buiten Kaboel. Kofi Annan heeft deze uitbreiding een voorwaarde voor blijvende stabiliteit in Afghanistan genoemd. De commissaris zelf in zijn antwoord op onze bijdrage van vier maanden geleden, zei toen en ik citeer: de lidstaten zullen zeker nota nemen van de opmerkingen van veel van de parlementsleden.

Mijnheer Yiannitsis, ik stel nogmaals de vraag die ik toen ook aan uw Deense collega gesteld heb: is de Raad bereid geld en troepen beschikbaar te stellen om die uitbreiding mogelijk te maken? Als dat niet zo is, zegt u het dan alstublieft, dan blijft die illusie niet boven de markt hangen. Ik ben ervan overtuigd dat het nodig is, want anders zal er geen stabiliteit zijn in heel Afghanistan.

Waarom is de uitbreiding van het ISAF-mandaat zo nodig? Dat heeft alles te maken met wat ik zou willen noemen de perverse terugkeer van de krijgsheren. Ik citeer wederom de heer Patten op 4 september. Toen zei hij: wij moeten niet opnieuw de krijgsheren gebruiken in de strijd tegen Al-Qaeda. Beste commissaris, beste collega's, helaas gebeurt dat nog steeds. Nog steeds wordt een deel van de krijgsheren financieel maar ook met wapens gesteund in het kader van de strijd tegen het terrorisme. Daaraan moet, collega's, echt een einde komen. Anders heeft alles wat wij hier bespreken over hervormingen simpelweg geen kans. Daar is bijvoorbeeld het feit dat veel krijgsheren en generaals ook tegelijk gouverneur zijn. Dit mag niet blijven duren. Het bevordert alleen maar hun aanzien en daaraan moet echt een einde komen.

De positie van ISAF, zelfs binnen Kaboel, is in het gedrang gekomen. Er zijn een toenemend aantal incidenten en terecht heeft de huidige Turkse bevelhebber ervoor gewaarschuwd dat deze situatie bij een aanval op Irak alleen maar zal verergeren. Het is heel begrijpelijk dat in Duitsland en Nederland, de landen die de leiding overnemen van ISAF, een toenemende ongerustheid bestaat dat de krijgsheren bij een aanval op Irak deze zeker zullen gebruiken om samen met Al- Qaeda de mensen op te zetten tegen alle westerlingen, niet alleen soldaten maar ook hulpverleners. Als het mandaat van ISAF niet wordt uitgebreid, als de rol van de krijgsheren niet wordt teruggedrongen dan hebben de hervormingen simpelweg geen kans. Dan blijven de mensenrechten geschonden en - laten we dat niet vergeten - dan komt de geloofwaardigheid van de internationale gemeenschap, ook die van de Europese Unie, in het gedrang. Dat mag niet gebeuren.