We zullen meer over moeten hebben voor de kinderopvang.
Ook Maxima wil na haar bevalling weer gewoon aan het werk. Ze is van plan na de gangbare periode van zwangerschapsverlof haar werk weer op te pakken. Zij en haar man beschouwen zorgtaken als hun gemeenschappelijke verantwoordelijkheid: ook Willem Alexander zal luiers verwisselen. Het paar stelt zichzelf daarmee nadrukkelijk als voorbeeld van het combinatiemodel, waarin beide partners arbeid en zorg combineren. Dit in tegenstelling tot Aart Jan de Geus, de minister die gaat over het Emancipatiebeleid. Hij presenteert zich als prototype van het kostwinnersmodel: zijn vrouw was 17 jaar lang huisvrouw en hij weet niet hoe hij moet strijken.
Gisteren (donderdag 26 juni) debatteerde de Kamer op mijn verzoek met De Geus over de kinderopvang. De vraag is welk model deze regering gaat propageren: dat van De Geus of dat van het koninklijk paar? Momenteel is het zogenaamde kostwinnersplusmodel dominant: vader heeft een voltijds baan en moeder heeft een kleine baan van gemiddeld 9 uur in de week. De moeder is en blijft economisch afhankelijk. Ook als de kinderen uit huis zijn, blijft haar werkweek kort. Bij echtscheiding belandt ze daardoor in de bijstand. Een slechte zaak. Deze situatie is in de hand gewerkt door jarenlang overheidsbeleid. Er is te weinig gedaan aan het verbeteren, uitbreiden en toegankelijk maken van de kinderopvang. De overheid heeft bovendien nagelaten om deeltijdwerk meer te bevorderen, voor vrouw én man. En de overheid heeft zich niet verzet tegen negatieve beelden die er bestaan rond vrouwen die veel gebruik maken van de kinderopvang.
Het kostwinnersplusmodel werd lange tijd gezien als een overgangsfase naar een gelijke taakverdeling tussen mannen en vrouwen. Maar het emancipatiebeleid stagneert, zo signaleerde het Sociaal Cultureel Planbureau recentelijk. De huidige situatie is geen overgangsfase maar een eindhalte. Veruit de meeste ouders willen wel een gelijkere taakverdeling. Maar de kosten van kinderopvang wegen vaak niet op tegen de baten. Wie lange werkweken maakt, heeft veel kinderopvang nodig. Zeker voor mensen met een laag inkomen kost werken dan al snel meer dan het oplevert. Werken wordt voor veel vrouwen zo een dure hobby.
De vraag is of we ons hier maar bij neer moeten leggen. De regering Balkenende vindt duidelijk van wel, ik vind van niet. De kosten van kinderopvang zijn de afgelopen 6 jaar met ruim 50% gestegen. Minister De Geus weigert daar iets aan te doen. Hij wil marktwerking in de kinderopvang en dan moet de overheid niet aan de prijzen gaan morrelen, is zijn argument. Maar wanneer er te weinig plekken zijn en ouders afhankelijk zijn van de kinderopvang, betekent marktwerking vooral: hogere prijzen en zoekt u het verder zelf maar uit. Heb je dat geld er niet voor over, dan wil je kennelijk ook niet werken, is de redenering van de minister. Door zijn ogen te sluiten voor het feit dat veel ouders dat niet kúnnen betalen, maakt hij een duidelijke keuze: terug naar het kostwinnersmodel.
Maar het ligt niet alleen aan de minister en aan de overheid. Het is ook de schuld van de werkgevers dat de kinderopvang voor veel ouders zo duur is geworden. Zij zouden een derde deel van de kosten moeten betalen. Jarenlang hebben de werkgevers de tijd gekregen om dat in CAO’s te regelen. Helaas met onvoldoende resultaat: in 32% van de CAO’s is niets geregeld. Gemiddeld betalen werkgevers nog geen kwart van de kosten, terwijl ouders 40% voor hun rekening nemen. Van alle werkgevers betaalt maar 12% mee aan de kinderopvang. Daardoor schieten werkgevers een gat van 400 miljoen euro in de financiering van de kinderopvang. De nieuwe Wet Basisvoorziening Kinderopvang is mede daarom voor de tweede maal uitgesteld. Intussen trekken gemeenten hun handen al van de kinderopvang af, want in die nieuwe wet hebben zij geen rol meer. De ouders zijn het kind van de rekening en krijgen soms enorme extra kosten gepresenteerd.
De oplossing hiervoor is eenvoudig: verplicht werkgevers hun bijdrage te leveren en voer de wet alsnog snel in. De regering weigert dat op ideologische gronden: niet omdat het niet kan maar omdat het niet wil. Deze regering vindt het wel best zo: liever het kostwinnersmodel van De Geus dan het combinatiemodel van Maxima en Willem Alexander. Die keuze is niet alleen slecht voor de ouders en vooral vrouwen die hiervan de dupe worden, het is ook slecht voor het land. Het probleem van de vergrijzing wordt zo vergroot in plaats van opgelost. Om de vergrijzing op te kunnen vangen, moeten meer mensen gaan werken. Anders moeten we met minder mensen de kosten voor de uitkeringen en de zorg van meer ouderen ophoesten. Het ‘Maximamodel’ biedt een veel betere basis om de vergrijzing op te vangen. Dit model sluit ook beter aan bij wat mensen zelf willen en bij wat in andere landen gebruikelijk is. Reeds nu blijft de arbeidsparticipatie van moeders in Nederland achter in Europa. Het De Geus-model maakt ons tot hekkensluiter.
Het is veel aantrekkelijker om ons op te werpen als voorbeeldland voor modern ouderschap, met onze kroonprinses als boegbeeld. Maar het Maximamodel kan natuurlijk alleen gerealiseerd worden met een Maximapakket. Dat Maximapakket bestaat ten eerste uit erkenning van het recht op kinderopvang, en een maximering van de wachttijden. Net als bijvoorbeeld in de zorg of het onderwijs moet er voldoende plaats zijn voor iedereen. Ten tweede pleit ik voor een verplichte werkgeversbijdrage: ouders weten zo waar ze aan toe zijn en de kosten voor werkgevers zijn eerlijk verdeeld en daardoor per werkgever beperkt. Maar ook de overheid ontspringt de dans niet: we zullen met elkaar meer over moeten hebben voor betere kinderopvang. Daarnaast moet worden gestimuleerd dat beide ouders (in deeltijd) werken, bijvoorbeeld via de belastingen. Tot slot is de opvang in het Maxima-pakket flexibel en leuk. Flexibel, omdat ouders ook buiten kantooruren opvang nodig kunnen hebben. En leuk, leerzaam en ontspannend voor de kinderen die er gebruik van maken, omdat zij daar recht op hebben. Voorbeelden in andere landen leren dat dat heel goed kan. Ik wens elk kind een prinselijke behandeling toe.