Acht op de tien journalisten die dit voorjaar meededen aan een onderzoek door I&O Research meldden dat zij te maken hebben gehad met verbaal of fysiek geweld, enkel en alleen vanwege het uitoefenen van hun vak. PersVeilig, een samenwerkingsverband tussen onder meer journalistenvakbond NVJ en de politie, gaf opdracht tot het onderzoek.
Nederland daalt op de jaarlijkse internationale persvrijheidsindex van Reporters sans Frontières. De ernst van de bedreigingen neemt toe. In april werd een persfotograaf in Lunteren met auto en al door een shovel van de weg geduwd. Deze zomer werd geprobeerd de woning van de Groningse journalist Willem Groeneveld in brand te steken. Ik sprak een journalist die op een schuiladres moest verblijven vanwege ernstige bedreigingen aan zijn adres. Een ander vertelde mij dat hij met de dood werd bedreigd vanwege zijn aanwezigheid bij een uit de hand gelopen demonstratie. Na afloop werd hij door enkelen achterna gezeten, via sociale media hielden mensen zijn locatie bij.
Ook het delen van je levensverhaal kan je duur komen te staan, zo weet schrijfster Lale Gül. Zij wordt in haar vrijheid beperkt vanwege het schrijven en publiceren van een boek. Fotografen en cameramensen kregen vooral te maken met fysiek geweld, schrijvende journalisten meer met verbale bedreigingen.
Laat dit tot u doordringen. Geweld tegen journalisten is toegenomen, ook sommige redacteuren van deze krant hebben hier dus links- of rechtsom mee te maken (gehad). Geweld beperkt zich bovendien niet tot journalisten maar richt zich ook tegen schrijvers, wetenschappers en de rechterlijke macht. Iedereen zou zich hierover moeten uitspreken. Immers, alleen gezamenlijk kunnen wij het tij keren.
Tot mijn verbazing hoor je sommigen de schuld niet bij de dader leggen, maar bij het slachtoffer. Je hoort dan: ‘hij had zijn toon moeten matigen’ of ‘ze had het zelf ook wel een beetje uitgelokt’. Maar het effectief censureren van één mens is een aanval op de vrijheid van ons allen. Nu al geeft de helft van de journalisten die meededen aan het onderzoek te kennen dat intimidatie en geweld hun werk beïnvloedt.
Sommigen vermijden bepaalde locaties, censureren interviews of publiceren helemaal niet meer. Zo ontstaat terughoudendheid in de zoektocht naar feiten en waarheid. Uit angst voor geweld en intimidatie.
Ook ‘het verdienmodel van de verdachtmaking’ speelt een kwalijke rol in onze gepolariseerde samenleving. Het is in het voordeel van politici als Geert Wilders om bepaalde beroepsgroepen, waaronder journalisten, te beschimpen.
Het verdienmodel van grote sociale mediaplatforms uit Silicon Valley schaadt eveneens de reputatie van de journalistiek. Want waarom worden opruiende, schokkende en extreme berichten überhaupt door zulke grote aantallen mensen gezien op deze platforms? De algoritmes van deze platforms bevoordelen doorgaans conflict en opruiing boven harmonie en degelijke informatievoorziening. Ze laten ons de berichten zien die voor hen het meest winstgevend zijn.
De tijd dat deze platforms boven wet- en regelgeving staan is wat mij betreft voorbij. Het is dringend nodig dat er betere regels komen voor het verspreiden van haat en bedreigingen via online platforms, dat er meer budget voor recherche en expertise bij de politie komt, en betere ondersteuning van de groeiende groep freelance journalisten.
Maar het belangrijkste is misschien dat we deze intimidatie als samenleving niet meer accepteren. Dat we de aanbeveling van de Nederlandse Vereniging van Journalisten aan politiek én samenleving opvolgen: spreek u uit wanneer journalisten worden aangevallen. En spreek uw omgeving erop aan wanneer u het ziet gebeuren. Want we zijn pas écht ver van huis als we intimidatie en geweld normaal gaan vinden.
