Voor het eerst heeft een groene partij in een van de oostelijke lidstaten van de Europese Unie op eigen kracht parlementszetels gewonnen. Bij de verkiezingen van afgelopen weekeinde haalden de Tsjechische Groenen 6,3 procent van de stemmen, goed voor zes zetels.

 Dankzij de Groenen zullen ‘postmateriële’ onderwerpen als milieu en mensenrechten een grotere rol gaan spelen in de Tsjechische politiek.

Al eerder hebben groene partijen en politici parlementszetels gehaald in Midden- en Oost-Europa, maar altijd als onderdeel van bredere partijencoalities. Dat was bijvoorbeeld het geval in Polen, Letland en ook Tsjechië.

Kiesdrempel
In Letland leverden de Groenen zelfs enige tijd de premier. De Tsjechische Groenen, Strana Zelených, hebben nu zelfstandig de kiesdrempel gehaald, met een typisch groen programma. Tot de speerpunten behoren vergroening van het belastingstelsel, verschuiving van goederenvervoer van de weg naar het spoor, gelijke kansen voor mannen en vrouwen, democratisering, betere toegang tot onderwijs en consumentenbescherming.

In economisch opzicht is de partij vrij liberaal, maar anders dan de conservatieve Burgerdemocraten (ODS) - de winnaars van de parlementsverkiezingen - zijn de Groenen tegen invoering van een flat tax en vóór verdere Europese integratie.

De kans bestaat dat de Groenen, die de openlijke sympathie genieten van oud-president Václav Havel, meteen doorstoten naar de Tsjechische regering. Zij vormen voor zowel de oppositionele ODS als de tot nu toe regerende sociaal-democraten een aantrekkelijke partner. De verkiezingsuitslag maakt het echter moeilijk om een stabiele meerderheidscoalitie te vormen.

Postmaterialisme
Volgens Joost Lagendijk, europarlementariër van GroenLinks, lijkt het succes van de Tsjechische Groenen de klassieke theorie van Ronald Inglehart over het postmaterialisme te bevestigen. “De politicoloog Inglehart veronderstelde al in 1970 dat, naarmate welvaart en bestaanszekerheid toenamen, jonge mensen meer waarde gingen hechten aan niet-materiële zaken. Aan de kwaliteit van het leven, aan duurzaamheid en aan politieke participatie. Dat is precies wat we in Tsjechië zien. Het land kent, mede dankzij de toetreding tot de EU, een hoge economische groei. Vooral jongeren voelen zich aangesproken door het programma van de Groenen.”

“De verkiezingswinst van Strana Zelených is een doorbraak waar de Europese Groenen al lang op zaten te wachten”, aldus Lagendijk. “We krijgen eindelijk voet aan de grond in de nieuwe lidstaten van de EU. Zelfs in het conservatieve Polen zie je de Groenen aan zichtbaarheid en kracht winnen, als woordvoerders van een nieuwe, kosmopolitische generatie. Deze ontwikkeling vormt niet alleen goed nieuws voor de Europese Groenen, maar is van breder belang. Zij verkleint de ‘waardenkloof’ tussen het oosten en het westen van de EU. De nieuwe lidstaten worden minder ‘vreemd’ in Westeuropese ogen. De uitbreiding van de Europese Unie wordt nu door veel West-Europeanen als een bedreiging gezien voor hun manier van leven, maar het is juist een goede investering.”