GroenLinks zal in het debat over de uitslag van het grondwetreferendum pleiten voor het houden van een parlementaire enquête over de toekomst van de Europese Unie. Het voorzitterschap van deze enquête dient toe te vallen aan de grootste fractie uit het Nee-kamp; de fractie van de Socialistische Partij.

61,6% van de kiezers heeft het Grondwettelijke Verdrag luid en duidelijk verworpen. Voor GroenLinks betekent dit 'nee' een onomkeerbaar nee tegen de huidige verdragstekst. Maar de uitslag maakt niet duidelijk hoe het wat Nederland betreft verder moet met de Europese Unie. Vandaar dat GroenLinks er voor pleit om als parlement het zwaarste middel in te zetten om die vraag te beantwoorden: een parlementaire enquête.

In een op de toekomst gerichte parlementaire enquête kan onderzocht worden wat de motieven waren van de Nee-stemmers, waar het is mis gegaan in het betrekken van burgers bij de Europese integratie, maar vooral hoe het nu verder moet. Die vraag mag niet alleen op het bord van de regering worden gelegd. Het parlement schreef het referendum uit en moet ook zelf een groot toekomst gericht initiatief nemen.Daarbij is het belangrijk dat zowel politieke partijen uit het Nee- en het Ja-kamp gezamenlijk een poging doen om aanbevelingen op te stellen voor een nieuwe koers van Nederland in de Europese Unie.

Wat GroenLinks betreft, geldt dat het van belang is om de partijen uit het Nee-kamp niet alleen te feliciteren met hun overwinning, maar hen ook een prominente rol te geven in de beantwoording van de vraag hoe het verder moet. Daarom vinden wij dat het voorzitterschap van de enquêtecommissie in handen moet komen van de grootste fractie uit het Nee-kamp; de Socialistische Partij.

Femke Halsema

Inbreng Femke Halsema (GroenLinks) tijdens het debat over de uitslag van het Grondwetreferendum, d.d. 2 juni 2005

Dat zich gisteren een historische gebeurtenis voltrok is een groot cliché maar daarom niet minder waar.

We waren getuige van het eerste nationale referendum, dat was voorafgegaan door een groot maatschappelijk debat en resulteerde in een hoge opkomst. Na jaren van anti-politiek was dit een democratisch hoogtepunt.

Maar Voorzitter,

Wij waren niet alleen getuige, wij waren ook een deelnemer in het referendum. En ik zal onze grote teleurstelling over het overweldigende Nee niet verhullen. GroenLinks koestert het ideaal van een ander Europa: een democratisch, sociaal en groen Europa. En wij waren en zijn ervan overtuigd dat het grondwettelijke verdrag, als zwaar bevochten en democratisch tot stand gekomen compromis, daaraan een belangrijke bijdrage kon leveren. Wij erkennen dat dit argument onvoldoende kracht heeft gekregen en nemen ons verlies ten volle. Vanzelfsprekend zal dat ook in GroenLinks opnieuw tot een discussie leiden over de toekomst en richting van de Europese Unie.

Het grondwettelijke verdrag gaat de papierversnipperaar in, daarover geen enkel misverstand.

Er kan ook geen sprake van zijn dat er in Brusselse achterkamertjes aan een ietsje pietsje bijgeschaafde variant van hetzelfde verdrag wordt gewerkt.

Graag zou ik zien dat dit kabinet één onomstreden element uit die grondwet in Brussel verdedigt, als zij daar het Nederlandse nee brengt. Laten alle discussies die gevoerd gaan worden over de toekomst van de Europese Unie, plaatsvinden in openbare Raden van ministers. Graag een reactie.

Het Nee-kamp verkeert in een staat van euforie en ik wil hen, en al die burgers die Nee hebben gestemd nog eens feliciteren. Maar een nieuwe dag is ook aangebroken en nu moeten wij gezamenlijk de uitslag analyseren en een volgende stap zetten. De Nee-stemmers kennen vele kleuren. Zoals blijkt uit de eerste analyses overheersen zorgen over de positie van Nederland in de EU en grote onvrede met de snelheid en ondoorzichtigheid van de eenwording. Ik denk dat we vrij eensgezind kunnen vaststellen dat boosheid over de afgelopen decennia van Brusselse en Haagse besluitvorming over de EU een grote rol heeft gespeeld: over de invoering van de Euro, over de snelle uitbreiding met nieuwe landen, over het grote aantal bevoegdheden dat de Unie heeft. GroenLinks heeft de afgelopen jaren referenda bepleit over de Euro en over Het Verdag van Maastricht maar dat ketste af op een meerderheid van Paarse partijen en het CDA.

De eerste belangrijke les van gisteren is dat referenda tot onze nieuwe politieke realiteit moeten gaan behoren. Politici kunnen en mogen niet zomaar veronderstellen dat bij grote, diep ingrijpende besluiten de burger altijd dezelfde mening is toegedaan.

GroenLinks wil daarom dat nog deze kabinetsperiode de grondwet wordt gewijzigd om een bindend referendum in te voeren, waardoor mensen echt zeggenschap en macht krijgen. Wij geven ook de voorkeur aan referenda van onderop, waarbij de burger en niet politici bepalen wat het onderwerp is. Op de referendumdag hebben wij een initiatiefwet aangekondigd voor een bindend referendum, waarbij wij inmiddels alle partijen hebben uitgenodigd om mee te tekenen. Maar vanzelfsprekend ben ik ook benieuwd naar de reactie van de regering. de regering was een tegenstander van het referendum van gisteren, heeft dat nooit onder stoelen of banken gestoken en ik ben dan ook benieuwd hoe het kabinet terugkijkt. Heeft het kabinet spijt dat het referendum heeft plaatsgevonden of heeft het kabinet spijt van haar eerdere opstelling?

Voorzitter,

Een echt zorgvuldige analyse van de uitslag van gisteren moet nog worden gemaakt, alvorens nagedacht kan worden over de toekomst van de EU.

Het lijkt GroenLinks op zijn plaats om, na de overweldigende uitslag van gisteren, daartoe het zwaarste parlementaire instrument dat we hebben in te zetten. En dat is de parlementaire enquête. Een enquête biedt de mogelijkheid om kritisch terug te kijken op het eigen politieke handelen van de afgelopen jaren. daarbij kan ook bijvoorbeeld de invoering van de Euro worden gewogen zoals de SP inmiddels heeft voorgesteld.

Maar met een enquête kijken we ook vooruit. Welke toekomst zien we voor ons voor de EU. Willen we een politieke unie. Hoe zou die er dan uit moeten zien? Of willen we het beperken tot economische en financiële samenwerking? Welke gevoelens leven er onder de bevolking/ Hoe kunnen we daar ook recht aan doen?

Na de overwinning van gisteren zou wat GroenLinks betreft vanzelfsprekend het voorzitterschap van de enquêtecommissie toe moeten vallen aan de grootste fractie uit het Nee-Kamp: die van de Socialistische Partij.

Op mijn voorstel kwam direct de antipolitieke reactie van CDA en VVD dat het een Haags instrument was. Dat miskent dat het onderzoek naar het integratiebeleid al lang heeft gedemonstreerd dat juist dan burgers en maatschappelijke organisaties betrokken en (ook op verschillende locaties) gehoord kunnen worden. Bovendien regelt een enquête de broodnodige Haagse verantwoording, die niet vrijblijvend is. Ook daar kunnen wij niet voor weglopen.

Ik hoop dan ook op een wat meer serieuze reactie van de collega’s.

Voorzitter, tot slot.

Als je verliest dan past het je niet om anderen de maat te nemen. Toch moet mij één ding van het hart. Dikwijls heb ik met groot ongemak geluisterd, als werd gesuggereerd dat Nederland zou ophouden te bestaan als je voor zou stemmen; of je daardoor dierenleed zou mogelijk maken. Dit soort argumenten kweken angst. Maar mijn verwijt geldt een groot deel van het Ja-kamp. Het is niet toevallig dat het belangrijkste argument voor Nee-stemmers: Nederland betaalt teveel aan de EU, werd geleverd door het Ja-kamp.

Het licht is niet uitgegaan. Er zal geen oorlog uitbreken. Zoals gisteren ook niet de racisten en communisten zijn opgestaan. Vooral deze laatste opmerking over de Franse uitslag, afkomstig van de heer van Aartsen, heeft GroenLinks geshockeerd. En ik zou dan ook wel van de VVD willen weten of deze analyse ook geldt voor de uitslag van gisteren. of dat er eerder deze week een grote fout is gemaakt door bijna 15 miljoen nee-stemmende Fransen te schofferen. Dan lijkt het me hoog tijd om de opmerking terug te nemen.

Al deze bedreigende kwalificaties beperkten de vrijheid van burgers om niet alleen te stemmen, maar ook vrijuit te kiezen. Bovendien maakten zij van de Europese grondwet een angstig visioen.

GroenLinks hoopt dat dit referendum door velen wordt gevolgd. Wij willen lering trekken uit de uitslag, in onze politieke opstelling en politieke beslissingen. Maar wij hopen ook dat de politieke spelverruwing, die een deel van het ja-kamp in bezit nam, achterwege kan blijven.