De burger kan zich vandaag op initiatief van GroenLinks voor het eerst uitspreken in een referendum. Dat mag niet voor het laatst zijn. GroenLinks zal nog voor de zomer een initiatiefwet indienen ter invoering van een correctief referendum. Het referendum over de Europese grondwet heeft de grote betekenis van dit nieuwe instrument laten zien. De politiek is dringend toe aan deze vernieuwing.

Veel partijen staan inmiddels positief tegenover de invoering van het referendum. GroenLinks nodigt al die partijen uit om de initiatiefwet mede te ondertekenen: VVD, PvdA, SP, D66 en LPF. Daarmee zou er steun zijn van een ruime Kamermeerderheid. Ook het CDA debatteert over politieke vernieuwing en de invoering van het referendum. GroenLinks wil nog in deze kabinetsperiode de behandeling van de benodigde grondwetsherziening in eerste lezing afronden. Zo kan het correctief referendum in de volgende kabinetsperiode daadwerkelijk worden ingevoerd. Het regeerakkoord hoeft dit niet in de weg te staan.

Sinds de invoering van het algemeen kiesrecht in 1917 zijn er geen echte veranderingen meer doorgevoerd in ons politieke bestel. Dat moet daarom bij de tijd worden gebracht. We leven inmiddels in de veel mondiger en ontzuilde samenleving van de 21ste eeuw. De burger is geëmancipeerd, ook van politieke partijen. Burgers voelen zich niet in alle onderwerpen vanzelfsprekend vertegenwoordigd door hun volksvertegenwoordigers. Kiezers zijn het zelden eens met alle standpunten van de partij van hun keuze. Bij belangrijke beslissingen moeten de kiezers daarom een referendum kunnen afdwingen. Eens in de vier jaar stemmen, is niet genoeg om recht te doen aan de democratische zeggenschap van burgers. Het referendum is een broodnodige aanvulling op onze vertegenwoordigende democratie.

Wie somber is, kan van een ‘crisis’ spreken wanneer de standpunten van de kiezers niet sporen met de standpunten van de partijen. Maar het is verstandiger om deze nieuwe realiteit te accepteren en te organiseren dan te somberen. Geef de kiezer de mogelijkheid directe macht uit te oefenen: voer zo snel mogelijk het referendum in. De invoering van het referendum is een goed middel om een vertrouwenscrisis tussen burger en politiek te voorkomen. Het referendum over de Europese Grondwet laat zien hoe belangrijk dat is. Het verloop van het referendum laat tegelijkertijd zien dat we dit veel eerder hadden moeten doen: GroenLinks heeft eerder bijvoorbeeld gepleit voor een referendum over de invoering van de euro en over het verdrag van Maastricht. Het is erg jammer dat die referenda er nooit zijn geweest.

Lokale ervaringen laten zien dat het tot een opener bestuurspraktijk leidt als burgers een referendum af kunnen dwingen. Als burgers zich kunnen uitspreken, gaan de gekozen politici zich meer rekenschap geven van de opvattingen van de bevolking.

Femke Halsema
Wijnand Duyvendak