GroenLinks wil dat het mogelijk wordt voor verzekeraars om professionele ondersteuning van mantelzorgers te financieren. Dat was één van de voorstellen van Corinne Ellemeet tijdens de begrotingsbehandeling Volksgezondheid in de Tweede Kamer. Goede initiatieven om mantelzorgers te ondersteunen lopen nu vast in het systeem.
Ellemeet: “De mantelzorgers zijn een kwetsbare groep in het nieuwe decentrale zorgstelsel. Deze grote groep mensen wordt steeds zwaarder belast en dreigt als we niet oppassen zelf om te vallen of ziek te worden.”
Mantelzorgers hebben behoefte aan goede en professionele ondersteuning,. Met professioneel advies wordt de mantelzorger ontlast en de zieke beter verzorgd. Dan kan de stap naar een instelling worden uitgesteld. Investeringen in mantelzorg betalen zich dus driedubbel terug.
Een mooi voorbeeld is het initiatief Dementelcoach waarbij professionele zorgverleners gespecialiseerd in dementie de mantelzorgers van mensen met dementie met advies bijstaan. Van zorgverzekeraars tot gemeenten tot de betrokken mantelzorgers zelf: iedereen is enthousiast. Maar door een klassiek voorbeeld van systeemfalen (voor de mantelzorger bestaat geen betaaltitel in de wet marktordening gezondheidszorg) kunnen verzekeraars deze zorg niet kunnen inkopen. Gemeenten hebben budget voor mantelzorg, maar het moet ook mogelijk zijn om landelijk aanbod te financieren. “Goede landelijke initiatieven als Dementalcoach lopen zich nu vast in de systemen,” zei Ellemeet.
Ellemeet: “ik zou het zo mooi vinden als de Minister en Staatssecretaris het plaatje eens zouden ómdraaien en niet vanuit het systeem redeneren maar vanuit de mensen en het doel om de zorg te verbeteren. En in dit geval trouwens ook nog eens goedkoper te maken. Ik hoop dat zij het met mijn fractie eens zijn dat goede professionele ondersteuning voor mantelzorgers van groot belang is voor goede zorg.”
Vertrouwen
Ellemeet stond in haar bijdrage ook stil bij het belang van vertrouwen in de zorg. Ellemeet: “vertrouwen tussen patiënt en zorgverlener de sleutel is tot goede en effectieve zorg. Een zorgsysteem dat niét is gestoeld op vertrouwen is een failliet systeem. De vrije keuze van een patiënt voor een arts en de relatie tussen een zieke en zijn verzorgers is mee bepalend voor goede zorg en voor het welbevinden van patiënt én zorgverlener.”
Ellemeet gaf aan een steeds groter wordende kloof tussen de systeemwereld van de minister en staatssecretaris en de leefwereld van de mensen die zorg nodig hebben te zien. “Als ik goed kijk naar de huidige ontwikkelingen dan zie ik dat veel vertrouwensbanden in de zorg worden aangetast en vervangen door machtsvertoon, wantrouwen en angst. Zo weten heel veel mensen niet of ze hun vertrouwde zorgverleners kunnen behouden. Graag hoor ik hoe de Minister en Staatssecretaris deze duurzame relaties tussen patiënt en zorgverlener willen beschermen,” zei Ellemeet.
Kleine schaal
Daarnaast benadrukte Ellemeet het belang van kleinschalige zorg. Ze zei: “veel mensen, zowel patiënten als medewerkers, voelen zich meer op hun gemak in kleinere zorginstellingen. Daar is nog sprake van een menselijke maat en dat maakt de zorg persoonlijker en vertrouwder.”
Deze kleinere instellingen staan echter steeds meer onder druk. In de “zogenaamde” onderhandelingen met zorgverzekeraars gaat het in de praktijk alleen maar over de prijs. Dit geldt van ziekenhuiszorg tot de GGZ-sector en met name bij de kleinere aanbieders.
Al deze instellingen worden overspoeld met administratieve lasten die steeds meer tijd en geld opslokken: geld dat bedóeld is voor de zorg en nu op gaat aan bureaucratie. “Het is Kafka op z’n ergst,” constateerde Ellemeet. “Zo hoorde ik van een Amsterdamse instelling die alleen al voor de WMO van één gemeente 3 verschillende verantwoordingssystemen opgelegd kreeg die niet te koppelen zijn.”
Ellemeet vroeg het kabinet hoe het de torenhoge regeldruk in instellingen gaat aanpakken, of zij de waarde zien van kleinere zorgaanbieders en wat zij eraan gaan doen om te voorkomen dat fusies en schaalvergroting doorzetten onder instellingen. “Mensen die werken in de zorg en mensen die zorg nodig hebben raken steeds meer ondergeschikt aan technocratie en aan macht. Met de menselijke maat en vertrouwen heeft dit allemaal niet veel meer te maken,” zei Ellemeet.
Als reactie op deze bureaucratische nachtmerrie, en als reactie op de inkoopdictaten van grote zorgverzekeraars voelen kleinere zorgaanbieders zich genoodzaakt om te fuseren, constateerde Ellemeet. Schaalvergroting lijkt een niet meer te stoppen ontwikkeling. Ellemeet: “Er ontstaan twee grote machtsblokken tegenover elkaar, wat heeft dat nog met keuzevrijheid te maken? Iedere verzekeraar probeert op zijn eigen wijze op processen te sturen. Dit is om horendol van te worden voor de mensen die werken in de zorg.” Zou het niet veel verstandiger en werkbaarder zijn als verzekeraars sturen op uitkomsten in plaats van op het proces, vroeg zei minister Schippers.
De minister lijkt té ongeduldig als het gaat om de veranderingen in de zorg, vond Ellemeet. “Kijk naar de rol van de zorgverzekeraars. Deze worden nu geacht om over een enorme diversiteit aan zorg, van basiszorg tot veel complexere zorg, in te kopen op kwaliteit. Dit kunnen zij nu nog bij lange na niet waarmaken. Het vertrouwen in zorgverzekeraars is dan ook nog nooit zo laag geweest onder consumenten. De volgende vlucht vooruit die de minister wil maken met het schrappen van de vrije artsenkeuze is dan ook zeer onverstandig. Laat de verzekeraars eerst maar eens hun huidige verantwoordelijkheid waarmaken.”
Langdurige zorg
Mensen willen langer thuis blijven wonen en zo zelfstandig mogelijk leven. Dat is wat de veranderingen in de zorg zouden móeten bereiken. Maar is dit waar de staatssecretaris naartoe werkt? Hoe kijken de mensen aan tegen de ontwikkelingen in de langdurige zorg? GroenLinks wilde weten hoe de mensen om wie het gaat nu denken over de huidige ontwikkelingen. Zijn zij er gerust op of maken ze zich zorgen? Dit hebben we laten onderzoeken door TNS NIPO.
“Ik schrok echt van de uitkomsten,” zei Ellemeet in het debat over de begroting. “Het merendeel van de mensen die zorg nodig heeft weet nu, zo’n zes weken voor de veranderingen in gaan, nog steeds niet waar ze aan toe zijn. “
Uit het onderzoek blijkt dat gevoelens van machteloosheid en onrust overheersen en mensen er niet gerust op zijn dat zij thuis kunnen blijven wonen. Ook geven zij aan dat er weinig extra rek zit in de mantelzorg door hun directe omgeving. Ellemeet: “En dat terwijl het kabinet alles maar weg sust. Sterker nog, VWS heeft een Hiep Hiep Hoera campagne gemaakt die totaal niet aansluit bij de belevingswereld van de mensen om wie het gaat. Integendeel.”
“Het gaat nogal ergens over, en ik vind dat verantwoordelijkheid van het kabinet voor deze decentralisaties niet ophoudt op 1 januari 2015,” zei Ellemeet. “Die verantwoordelijkheid geldt in het bijzonder voor mensen die ondanks decentraal beleid in deze transitie tóch in een schrijnende situatie terecht komen. Kortweg stellen dat mensen bij de rechter aan kunnen kloppen in deze overgangsfase vind ik echt niet kunnen. En al helemaal niet na de bezuinigingen op de sociale rechtsbijstand. We hebben het over de meest kwetsbare Nederlanders die geraakt worden in de kern van hun leven en die dan ook nog eens boven op alle veranderingen die ze over zich heen krijgen een juridisch traject moeten aan gaan wat ze mogelijk niet eens kunnen betalen.”
De staatssecretaris zou niet alleen flink meer moeten inzetten op een betere informatievoorziening, ook moet het kabinet er wat mijn fractie betreft voor zorgen dat er bij het ministerie één aanspreekpunt is waar mensen aan kunnen kloppen, en waar voor schrijnende gevallen snel een oplossing geregeld moet kunnen worden, vindt Ellemeet. “Het kabinet is verantwoordelijk voor deze transitie.”
Zorg is mensenwerk
GroenLinks gaat met een ongerust hart dit komend zorgjaar tegemoet, zei Ellemeet. “Heel veel mensen dreigen de dupe te worden van het razende tempo waarmee de staatssecretaris de decentralisaties doorvoert. Mensen hebben er steeds minder vertrouwen in dat ze de zorg krijgen of houden die ze nodig hebben. En zorgverleners zitten gevangen in een bureaucratisch web met weinig ruimte voor vernieuwing. Zorg is mensenwerk, laat de systemen hier ondergeschikt aan zijn, en niet andersom.”