In het maartnummer van Milieudefensie Magazine formuleerde redacteur Marcel Ham tien argumenten om in het referendum op 1 juni tegen de Europese Grondwet te stemmen. Nel van Dijk in de pen om zijn argumenten te ontkrachten.
Europese luchtkwaliteitsnormen verhinderen de aanleg van extra spitsstroken. Een transportcentrum bij Valburg, een containerterminal aan de Westerschelde, de Tweede Maasvlakte en andere natuurbedervende plannen ketsen af op de Europese habitatrichtlijn. De nitraatrichtlijn dwingt Nederland om zijn mestoverschot terug te dringen. De biologische landbouw daarentegen krijgt steun vanuit Brussel. Dankzij de EU is het Kyoto Protocol nog in leven.
Wie de Europese Unie als een milieuvijandig project ziet moet dat beeld nodig bijstellen. Brussel maakt meer milieubeleid dan welke nationale regering ook. De Europese wetten zijn vaak zo veeleisend dat Nederland de grootste moeite heeft om eraan te voldoen. Milieudefensie maakt gretig gebruik van deze wetten om overbodige infrastructuur te bestrijden, natuurgebieden te beschermen en bij de rechter lagere maximumsnelheden te eisen.
Is het toeval dat de EU relatief groen beleid maakt? Geenszins. Veel milieuproblemen zijn grensoverschrijdend. Europa heeft de schaalgrootte om ze effectief aan te pakken. Nationale regeringen zijn in Brussel groener dan thuis, omdat zij weten dat Europese regels ook de naburige concurrenten binden. De ministers moeten bovendien de wetgevende macht delen met een Europees Parlement dat hun milieu-ambities doorgaans opschroeft. Tenslotte zijn de principes van een goed milieubeleid stevig verankerd. Van het voorzorgsbeginsel tot ‘de vervuiler betaalt’, het staat allemaal in de Europese verdragen.
Natuurlijk zit Brussel ons ook wel eens dwars. Bijvoorbeeld wanneer de Europese Commissie moeilijk doet over milieuheffingen of importbeperkingen die de interne markt fragmenteren. Maar het gevolg van zulke nationale initiatieven is niet zelden dat de EU zelf in actie komt. De Europese emissiehandel, bijvoorbeeld, kan meer CO2-besparing opleveren dan alle nationale energiemaatregelen.
De EU draait niet alleen om economie. De markt is haar oorsprong maar niet haar bestemming. Tegen deze achtergrond verdient de Europese Grondwet een nuchtere beoordeling. Maken de nieuwe spelregels Europa duurzamer?
Het eerste wat opvalt is dat de markt pas op de plaats maakt in dit nieuwe verdrag. Alle bepalingen over vrij mededinging waar tegenstanders over vallen – zoals Marcel Ham in het vorige nummer van dit blad – staan al in de huidige verdragen. Als het nee-kamp zijn pijlen richt op grondwetsartikelen die ook nu al gelden, in plaats van op verslechteringen, dan kan die Grondwet zo slecht niet zijn.
En inderdaad: veel blijft hetzelfde, maar vrijwel alle veranderingen zijn verbeteringen. De nieuwe doelstellingen van de EU plaatsen “een hoog niveau van bescherming en verbetering van de kwaliteit van het milieu” op gelijke voet met de vrije mededinging. Bovendien wordt milieubescherming tot een grondrecht gepromoveerd. Daardoor komen milieugroepen sterker te staan wanneer zij nationale of Europese besluiten aanvechten bij de rechter.
De Europese markt voor energie is vrijwel voltooid. De Grondwet verankert die markt. Maar zij voegt eraan toe dat de EU “energie-efficiëntie, energiebesparing en de ontwikkeling van nieuwe en duurzame energie” moet stimuleren. Dat is pure winst.
Hetzelfde geldt voor het nieuwe artikel over dierenwelzijn. Dat verplicht de EU weliswaar om tradities als het rapen van kievitseieren te blijven eerbiedigen, maar voor de tegenstanders van de bio-industrie vormt dit artikel een steun in de rug.
Het Europarlement krijgt eindelijk greep op het landbouw- en handelsbeleid. De Raad van Ministers moet in het openbaar wetten gaan maken. Actiegroepen krijgen een extra drukmiddel in de vorm van het burgerinitiatief. Drie vernieuwingen die de democratie versterken, en tevens nieuwe kansen scheppen voor de milieubeweging.
Net als de Green-9, de Europese milieukoepel waar Milieudefensie via Friends of the Earth Europe lid van is, zie ik alleen maar stappen vooruit. De milieubeweging had meer gewild, maar daar kunnen we bij de eerstvolgende grondwetsherziening voor knokken. Ik heb in mijn loopbaan als europarlementariër drie verdragen aan mij voorbij zien trekken (en driemaal tegengestemd). Vertel mij dus niet dat deze Grondwet in steen gebeiteld is. Maar voorlopig is zij wel het meest groene verdrag dat Europa ooit gehad heeft.
Een milieubeweging die nee zegt tegen deze Grondwet schiet zichzelf in de voet.
Nel van Dijk is voorzitter van Milieudefensie. Zij schreef dit artikel op persoonlijke titel, want Milieudefensie heeft geen standpunt over de Europese Grondwet.