Alles wat u wilt weten over het lenteakkoord
Stap voor stap geven we antwoord op de meest gestelde vragen over het lenteakkoord.
Waarom heeft GroenLinks dit akkoord gesloten?
• Het lenteakkoord is een groen en sociaal akkoord. De meest pijnlijke bezuinigingen van het gevallen kabinet Rutte I worden teruggedraaid en er worden grote stappen gezet richting vergroening. Het lenteakkoord verdeelt de bezuinigingen eerlijk.
• Het is een noodzakelijk akkoord. De crisis neemt niet af, maar toe. Meer en meer mensen vrezen voor hun baan, kampen met schulden en armoede en kunnen de energierekening niet meer betalen. Door het afsluiten van dit akkoord hebben we van 2013 geen verloren jaar gemaakt en een eerste stap gezet om duurzaam uit de crisis te komen.
Wat heeft GroenLinks binnengehaald met dit akkoord?
Met dit akkoord heeft GroenLinks veel bereikt: De vier belangrijkste punten:
• Een flink aantal kille bezuinigingen van het kabinet Rutte worden teruggedraaid. Denk aan de bezuinigen op het PGB en natuur.
• Voor het eerst zijn er belangrijke doorbraken richting een echte groene economie bereikt.
• We zetten de eerste stappen tot het hervormen van de arbeidsmarkt, woningmarkt en het pensioenstelsel.
• Ook heeft GroenLinks een crisisbelasting voor de hoogste inkomens bedongen, waardoor de lage inkomens zo veel mogelijk buiten schot blijven.
Welke bezuinigingen zijn er nu van tafel?
De vijftien pijnlijkste bezuinigingen van Rutte die zijn teruggedraaid of verzacht:
• Natuur: er wordt 200 miljoen euro voor natuur vrijgemaakt. Ook kunnen we weer aan de slag voor meer mooie natuurgebieden en planten en dieren goed te beschermen.
• Persoonsgebonden Budget (PGB): mensen met een beperking of chronisch ziekte blijven baas over hun eigen zorg.
• Passend onderwijs: kinderen met ADHD of autisme houden op school de begeleiding die ze nodig hebben.
• Openbaar vervoer: de bezuiniging van 100 miljoen wordt teruggedraaid.
• Griffierechten: de voorgenomen verhoging wordt helemaal geschrapt. Zodat burgers en kleine bedrijven zonder drempels hun recht kunnen blijven halen.
• BTW kunsten: de BTW op podiumkunsten en kunstvoorwerpen komen weer in het oorspronkelijke lage tarief, waardoor theaters en (pop)podia weer lucht krijgen.
• Geestelijke Gezondheidszorg: de invoering van een eigen bijdrage wordt verzacht. Hierdoor blijft deze vorm van zorg toegankelijk.
• Huishoudinkomenstoets: thuiswonende, werkende jongeren hoeven niet meer bang te zijn dat de uitkering van hun ouders wordt verlaagd. Dat vergroot hun kansen zich te ontworstelen aan armoede.
• Preventieve/palliatieve zorg: De bezuiniging op palliatieve zorg wordt teruggedraaid. In het akkoord wordt 40 miljoen euro uitgetrokken om iets te doen aan de eigen bijdrage in de ggz.
• Ontwikkelingssamenwerking: de geplande bezuinigingen op ontwikkelingssamenwerking worden teruggedraaid. Het budget blijft 0,7% van het nationaal inkomen.
• De Wet Werken Naar Vermogen (WWNV) waarmee de Bijstand, de Sociale Werkvoorziening (WSW) en de wet voor arbeidsgehandicapten (Wajong) zouden worden samengevoegd en afgeknepen is van tafel.
• De IQ-maatregel waardoor mensen met een verstandelijke handicap minder ondersteuning zouden krijgen is van tafel.
• De geplande bezuiniging door de overheveling van begeleiding naar de Wmo per 2013 wordt terug gedraaid.
• De zogenaamde prestatiebeloning in het onderwijs gaat niet door. Wel gaat er ruim 100 miljoen extra naar het onderwijs.
• Voor versterking van de kwaliteit van het onderwijs (30 mln.) en een extra bedrag van 75 mln. om in overleg met de sector in te zetten voor versterking van de kwaliteit van leraren en schoolleiders.
• De basisbeurs blijft in de masterfase behouden en de ging van de aflossingtermijn van studieleningen van 15 naar 20 jaar nu niet door te voeren, maar daarover te besluiten na de komende verkiezingen.
Welke stappen worden er gezet om de economie te vergroenen?
Voor het eerst zijn er serieuze doorbraken bereikt richting een echte groene economie. De vervuiler gaat betalen, de vergroener wordt beloond. Natuur- en milieuorganisatie hebben dan ook verheugd gereageerd op het lenteakkoord.
• Er komt een vergroening van het belastingstelsel. Vervuilende energie wordt zwaarder belast. Onder meer door een extra belasting voor kolencentrales. Het fiscaal voordeel op rode diesel wordt afgeschaft en de belasting op aardgas gaat omhoog. Bij elkaar levert dat €890 miljoen op.
• Het eurovignet blijft, waarmee het vrachtvervoer over de weg belast blijft. Hierdoor gaan zware, vervuilende vrachtauto’s meer wegenbelasting betalen.
• Zelf schone energie opwekken krijgt een impuls. Er is geld voor experimenten om belastingvrij zelf schone energie op te wekken.
We stimuleren het opwekken van schone stroom. Er komt een korting van 15% op de aanschaf van zonnepanelen. Daarmee zijn de kosten voor het opwekken van groene stroom effectief vergelijkbaar met het lage BTW-tarief.
Er wordt extra geïnvesteerd in energiebesparing in woningen en schone energie. Hier is 200 miljoen voor uitgetrokken.
• De subsidie op woon-werkverkeer wordt afgeschaft. Over de km-vergoeding wordt vanaf 2013 gewoon belasting betaald, ook over de privé kilometers van lease-auto-rijders. In combinatie met de woningmarktmaatregelen, wordt het zo aantrekkelijk om dichter bij je werk te gaan wonen. De files nemen hierdoor naar verwachting met 7% af en het milieu wordt minder belast.
Hoe komen de lage inkomens er vanaf?
Met dit lenteakkoord zijn de lage inkomens beter af dan met de voorstellen uit het Catshuisakkoord. Iedereen in Nederland zal pijn voelen door de maatregelen uit het pakket, maar GroenLinks dwong toezeggingen af waardoor de pijn eerlijk verdeeld wordt en de lage inkomens gecompenseerd worden:
• Mensen met de hoogste inkomens gaan in 2013 samen een crisisbelasting betalen van 500 miljoen om de inkomensaffecten voor de laagste inkomens te compenseren.
• Voor mensen met een uitkering geldt de nullijn niet, zij blijven buitenschot.
• Wat betreft de nullijn voor ambtenaren worden mensen die werken in de zorg uitgezonderd en voor de mensen in het onderwijs hebben we 75 miljoen bedongen om hen te compenseren.
• Excessieve vertrekbonussen worden zwaarder belast. De voorgenomen bankenbelasting wordt verdubbeld.
• Zeker een miljard van de vier miljard die de verhoging van het hoge BTW-tarief oplevert wordt teruggesluisd via een verlaging van de inkomstenbelasting voor de laagste inkomens.
Waarom de 3%-norm?
Als het aan GroenLinks had gelegen hadden we iets langer de tijd genomen om het begrotingstekort terug te dringen naar 3%. Door het akkoord hebben we pijnlijke bezuinigingen kunnen terugdraaien, de afspraak over de 3% norm is daarbij onderdeel van het gezamenlijke compromis van de vijf partijen. GroenLinks blijft er naar streven om de flexibiliteit van het Stabiliteits- en Groeipact te benutten om de economie in recessie niet verder af te remmen. GroenLinks is alleen akkoord gegaan op voorwaarde dat de pijn eerlijk verdeeld wordt.
Hoe zit het met de BTW-tarieven?
PVV, CDA en VVD wilden in het Catshuisakkoord nog zowel het lage als het hoge BTW-tarief verhogen. Daar heeft GroenLinks een stokje voor gestoken. Het lage BTW-tarief voor de dagelijkse boodschappen als brood en melk blijft 6%. Nu gaat alleen het hoge BTW-tarief voor luxeproducten omhoog van 19 naar 21%. Daarmee wordt consumptie extra belast. Zeker 1 miljard van de vier miljard die de verhoging van het hoge BTW-tarief zal opleveren wordt teruggesluisd via een verlaging van de inkomstenbelasting voor de laagste inkomens.
Wat gebeurt er op de woningmarkt?
GroenLinks is er trots op dat het verlammende taboe op de aanpak van de hypotheekrente eindelijk van tafel is. Dat biedt kansen om de woningmarkt weer open te breken. Wat GroenLinks betreft wordt de hypotheekrente op lange termijn helemaal afgeschaft. De afspraken in het lenteakkoord zijn een begin hiertoe. Van de 12 miljard die jaarlijks naar de hypotheekrenteaftrek gaat, wordt 5,4 miljard afgehaald. Verder is afgesproken dat:
• mensen gestimuleerd worden hun hypotheekschuld af te betalen. Het sluiten van nieuwe aflossingsvrije hypotheken wordt onmogelijk. Ook zal er geen aftrek meer mogelijk zijn op overwaarde van een huis.
• om de doorstroom te bevorderen de overdrachtsbelasting permanent verlaagd wordt naar 2%.
• scheefhuurders meer gaan betalen.
De precieze uitwerking van de maatregelen wordt nog bestudeerd. Afgesproken is dat de schuldenberg wordt aangepakt en de woningmarkt open wordt gebroken. Als de maatregelen die nu bedacht zijn niet de gewenste uitwerking hebben gaan we opnieuw om de tafel om te zorgen dat dit resultaat wordt gehaald.
Wat gebeurt er op de arbeidsmarkt?
Werkgevers gaan de eerste zes maanden van de WW betalen. De ontslagvergoedingen die nu vooral ten goede komen van de hoogste inkomens worden beperkt. Door werkgevers WW te laten gaan betalen in plaats van een ontslagvergoeding worden ze gestimuleerd om ontslagen werknemers sneller aan een baan te helpen. Ook wordt daartoe een deel van de ontslagvergoeding ingezet voor scholingsrechten. Hiermee wordt werk gemaakt van werkzekerheid in plaats van baanzekerheid.
Wat verandert er in de zorg?
Van links tot rechts is er overeenstemming dat er geld bespaard kan en moet worden in de zorg. Met het akkoord bezuinigen we één miljard euro. Dat is in lijn met de besparingsmogelijkheden die ook andere oppositiepartijen zien. GroenLinks wil bezuinigen op bureaucratie en inzetten op meer efficiency. De lagere inkomens worden gecompenseerd voor negatieve koopkrachteffecten. De topinkomens in de zorg worden gemaximeerd.
Gaat de Wet Werken naar Vermogen nu niet door?
De bezuiniging die voor 2013 in de boeken stond op onder andere de sociale werkplaatsen gaat niet door. GroenLinks wil dat de Wet Werken naar vermogen controversieel wordt verklaard door de Tweede Kamer. Dat wil zeggen dat de Tweede Kamer pas verder gaat met de behandeling van de wet na de verkiezingen op 12 september. GroenLinks is voor het samenvoegen van de verschillende regelingen aan de onderkant van de arbeidsmarkt. Maar we hebben grote problemen met de manier waarop dit kabinet dat dacht te kunnen doen, met name de bezuinigingen die er aan gekoppeld waren.
Hoe zit het met mijn pensioen?
In het akkoord wordt de verhoging van de AOW-leeftijd versneld ingevoerd. Een eerste stap zal al in 2013 worden gezet, door de AOW-leeftijd in dat jaar met 1 maand te verhogen. In de jaren daarna zal de AOW-leeftijd verder worden verhoogd. Uiterlijk in 2019 is de pensioengerechtigde leeftijd verhoogd naar 66 jaar, en uiterlijk in 2024 een leeftijd van 67. Daarna wordt de pensioenleeftijd gekoppeld aan de levensverwachting. Een overgangsregeling kan de omvang van de inkomensgevolgen beperken voor mensen die weinig mogelijkheden hebben om het verlies te compenseren.
GroenLinks vond het pensioenakkoord van kabinet en de sociale partners niet goed genoeg. Jongere generaties trokken daarin aan het kortste eind omdat de verhoging van de pensioenleeftijd te traag werd doorgevoerd. Ook de positie van laagopgeleide ouderen was in het pensioenakkoord niet goed genoeg geregeld. GroenLinks wil dat er voor deze groep die vroeg is begonnen met werk en vaak in een zwaar beroep werkt een betere compensatie komt. Wij willen bovendien de solidariteit tussen generaties versterken door ouderen die over een goed aanvullend pensioen beschikken in een hoger tempo te laten meebetalen aan de AOW-premie.
Tot wanneer is dit akkoord geldig?
Het akkoord is de basis voor de begroting 2013 die het demissionaire kabinet op Prinsjesdag in september naar de Kamer stuurt. De maatregelen die er in staan, gaan dus door tenzij er een Kamermeerderheid wordt gevonden voor alternatieve maatregelen, inclusief financiering. Want het terugdraaien van elke maatregel kost geld en dat geld moet dan op een andere post gevonden worden. Waarschijnlijk zullen pas bij het opstellen van een nieuw regeerakkoord de compromissen gesloten worden die nodig zijn om te komen tot een alternatief. Gemiddeld duurt het na de verkiezingen 87 dagen tot een nieuwe regering is gevormd, die kan beginnen met het uitwerken van alternatieve bezuinigingen.
Hoe verhoudt het voorliggende pakket zich tot het verkiezingsprogramma?
Het lenteakkoord heeft tot doel van 2013 geen verloren jaar te maken, nu we kampen met een crisis die niet afneemt, maar toeneemt. Voor dit akkoord hebben we compromissen moeten sluiten. In ons verkiezingsprogramma laten we voor de korte én de lange termijn zien hoe het nog veel groener en socialer kan op een financieel verstandige manier. Het GroenLinks-verkiezingsprogramma is onze inzet voor de verkiezingen en is ons uitgangspunt bij het vormen van een nieuw kabinet.
Hoe ziet de koopkracht er precies uit?
De crisis raakt ons allemaal. Maar dankzij het Lenteakkoord wordt de pijn van de noodzakelijke bezuinigingen wel op een zo eerlijk mogelijke manier verdeeld.
* In vergelijking met het Catshuis-akkoord winnen alle inkomensgroepen aan koopkracht. Dit geldt in de meest sterke mate voor mensen met een laag inkomen.
* Ondanks de eerdere bezuinigingen van het kabinet Rutte gaan alleenstaanden met een minimum inkomen er zelfs iets in koopkracht op vooruit, net als de 65-plussers zonder aanvullend pensioen. Ter vergelijking: met het Catshuis-akkoord hadden AOW’ers zonder aanvullend pensioen een koopkrachtverlies tot 3,75 procent moeten incasseren en alleenverdieners met een uitkering zelf een verlies van 5 procent. De rijkere gepensioneerden, met een aanvullend pensioen boven de 10.000 euro per jaar, zullen wel een koopkrachtverlies lijden.
* Pijn eerlijk delen, betekent voor GroenLinks dat de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Niet dat, zoals afgesproken in het Catshuis, juist degenen met de hoogste inkomens het minst getroffen worden door de bezuinigingen.
* Daarom wordt in het Lenteakkoord 1,5 miljard euro vrijgemaakt om werkenden met een laag inkomen zoveel mogelijk te ontzien.
* Daarnaast wordt de arbeidskorting met 1,2 miljard euro verhoogd voor lage en middeninkomens.
* Ook de zorgtoeslag, het kindgebonden budget, de alleenstaande ouderkorting en de ouderenkorting worden verhoogd.
* Het eigen risico in de zorg wordt weliswaar verhoogd naar 350 euro, maar mensen met een laag inkomen worden hiervoor gecompenseerd via een hogere zorgtoeslag.
Lees ook: