Vrijwillig of verplicht? Dat is de kern van het Europees debat over maatschappelijk verantwoord ondernemen. Afgelopen weekend was er een conferentie over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) in Venetië. GroenLinks-europarlementariër Theo Bouwman, voorzitter van de commissie werkgelegenheid en sociale zaken, was een van de sprekers.

Neemt het bedrijfsleven haar verantwoordelijkheid door méér te doen dan wettelijk verplicht is tav milieu, arbeidsomstandigheden en mensenrechten? Doen zij dit alleen in Europa of ook andere, arme, landen, waar nog weinig regels op dit gebied zijn? Het bedrijfsleven en de maatschappelijke organisaties gingen met elkaar en met politici in debat op de conferentie op 13 en 14 november over maatschappelijk verantwoord ondernemen. De conferentie was een initiatief van de huidige voorzitter van de EU: Italië.

Geloofwaardigheid
Bouwman benadrukte in zijn bijdrage dat, hoewel bedrijven en regeringen veel goede initiatieven nemen, er nog veel moet gebeuren om maatschappelijk verantwoord ondernemen werkelijk waardevol te maken. Bouwman: "De geloofwaardigheid van het MVO-debat wordt ondermijnd zolang bedrijven nog bestaande regels ontduiken en Europa haar markten afschermt voor landbouw uit veel ontwikkelingslanden. Ook het Europees aanbestedingsbeleid, waar aanvullende sociale of milieucriteria onder grote druk van het interne marktbeleid staan, botst vaak met maatschappelijk verantwoord ondernemen."

Multi-stakeholder forum
De Europese Commissie heeft een Europese 'multi-stakeholder forum' opgericht, bestaande uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, de vakbonden, mensenrechten-, milieu-, sociale- en consumentenorganisaties. Dit forum moet aanbevelingen doen voor een Europees MVO beleid. In juni 2004 moet het forum met haar voorstellen komen. De verhoudingen zijn ondertussen duidelijk, de meningsverschillen ook.

Vrijwillig
De eurocommissaris voor sociale zaken, de Griekse Diamantopoulou, zei in haar afsluitende conclusies van de eerste dag dat er in het forum consensus bestond over het uitgangspunt dat MVO-beleid voorlopig vrijwillig moest blijven. Diverse maatschappelijke organisaties gingen daar fel tegenin. De volgende ochtend kwam Diamantopoulou daar voorzichtig op terug. In haar toespraak tot de ministersbenadrukte ze dat alle betrokkenen, ook de regeringen, hun rol moeten spelen en dat overheden een duidelijk kader voor maatschappelijk verantwoord ondernemen moeten bieden.

Meningsverschillen
In Venetië bleek dat het bedrijfsleven nog steeds huiverig is voor bindende afspraken en verplichtingen. Werkgeversvertegenwoordigers stellen keer op keer voorop dat MVO primair een zaak is voor het bedrijfsleven. Bovendien zou een uniforme oplossing niet op alle bedrijven passen. Maatschappelijke organisaties nemen daar geen genoegen mee en pleiten voor een duidelijk Europees kader waarin uitgegaan wordt van internationale verdragen, gedragscodes en richtlijnen zoals van de ILO, de OESO en het Global reporting initiative.

Verplichte verslaglegging
"Slaagt dit forum er niet in een concrete agenda te presenteren, dan", zo waarschuwde Bouwman, "zal het Europees Parlement opnieuw haar eisen voor bijvoorbeeld verplichte verslaglegging op tafel leggen." De voorzitter van de Europese organisatie voor midden en kleinbedrijf was duidelijk not amused met deze boodschap en kwam daar in zijn slotwoord op terug met de woorden: "dreig ons niet met jullie regulering".

In Nederland
De Nederlandse minister De Geus, beloofde om volgend jaar november, als Nederland EU-voorzitter is, ook een MVO-conferentie te organiseren. Bouwman: "Dat zal dan moeten gaan over de resultaten van het forum en de daaruit volgende stappen om maatschappelijk verantwoord ondernemen echt geloofwaardig te maken."