Verkeersexperts hebben de kilometerheffing weer op de agenda gezet. Goed getimed, nu Bos en Balkenende aan elkaar snuffelen. Verkeer en milieu zijn nu net onderwerpen waarbij CDA en PvdA tegenover elkaar staan. Ook Europa ziet de noodzaak van kilometerheffing. Een slimme heffing pakt voor veel automobilisten gunstig uit. Letten de informateurs even op?
De Raad voor Verkeer en Waterstaat, denktank voor verkeersvraagstukken, stelde het onlangs nog eens scherp: alleen een slimme kilometerheffing lost file- en milieuproblemen op. Het aantal auto's en vrachtwagens op de wegen zal de komende twintig jaar met bijna vijftig procent toenemen. Alleen met beprijzen van het autogebruik, vooral op filegevoelige trajecten en in de spits, kunnen we deze groei overleven of enigszins afremmen. Er is wel lef nodig om de kilometerheffing echt in te voeren. "Kom je aan de auto, dan kost dat kiezers", is de angst van veel politici.
Toch zijn de reacties op het advies van de Raad veelbelovend. De transportorganisaties in het wegvervoer, zoals Transport en Logistiek Nederland en BOVAG/RAI, ondersteunen het basisprincipe: betalen voor het gebruik van de weg, als dit kan helpen meer ruimte op de weg te maken. Dit zou de koudwatervrees bij CDA en PvdA moeten verminderen. En laten deze partijen ook eens om zich heen kijken in Europa. Het gebruik van kilometerheffing en toltrajecten rukt op. In Londen is onlangs een binnenstadtol ingevoerd. Ook op de wegen rond tal van andere Europese steden moet je gedurende delen van de dag betalen. Duitsland begint in augustus met de kilometerheffing voor vrachtwagens. Zwitserland was ze al voor.
De noodzaak van maatregelen zoals kilometerheffing wordt bevestigd in het Europese verkeersbeleid. Het Europees Parlement (EP) behandelde vorige week het zogenaamde Witboek Transport, de verkeersvisie van de Europese Commissie. Het EP stemde vóór het principe dat ‘de gebruiker betaalt’. Om de kosten van nieuwe infrastructuur te dekken, maar ook om de gevolgen voor het milieu, stank en geluidsoverlast en verkeersveiligheid bij de gebruiker in rekening te brengen. Europa steunt dus de kilometerheffing, inclusief de mogelijkheid om met de opbrengst milieuvriendelijke alternatieven te bevorderen, naar Zwitsers voorbeeld. Zo kunnen light-rail in stedelijk gebied en andere openbaar-vervoersvormen een grotere rol krijgen.
De kilometerheffing komt dus op ons af. Blijven we afwachten en met z’n allen in de file staan? Of nestelt Nederland zich in de Europese kopgroep en proberen we winst te halen uit de ontwikkeling van de technologie die nodig is voor een slimme, elektronische kilometerheffing?
Tot nu toe was de kilometerheffing niet populair. Dat zit hem niet zozeer in de inhoud van het plan als in de onderbuik van de automobilist. Er heerst onduidelijkheid over de werkelijke gevolgen van het systeem. De slimme kilometerheffing die GroenLinks door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) liet doorrekenen, pakt voor veel automobilisten gunstig uit. De motorrijtuigenbelasting wordt afgeschaft, waardoor het bezit van de auto minder kost. Je betaalt meer als je meer rijdt. Zo loont het om de auto eens te laten staan. Het systeem is dus een stuk eerlijker. Nu is het nog zo dat mensen die selectief de auto gebruiken evenveel belasting betalen als zij die veel rijden.
Mensen op het platteland zijn meer afhankelijk van hun auto dan mensen in de Randstad, omdat er minder - of geen - openbaar vervoer beschikbaar is. Maar zij betalen nu evenveel belasting als automobilisten die dagelijks in de grote steden de file verkiezen boven de trein. In ons voorstel is rijden op het platteland goedkoper dan rijden in de drukke stedelijke gebieden. En mensen met een oude smerige auto moeten meer betalen dan eigenaars van schonere auto's. Daarmee leidt de slimme heffing volgens het RIVM plaatselijk tot dertig procent minder files en bijna vijftien procent minder uitstoot van broeikasgassen. De kilometerheffing levert een grote bijdrage aan het tegengaan van klimaatverandering, maar ook aan de leefbaarheid in woonwijken langs snelwegen.
Balkenende zegt nu nog: eerst bewegen, dan beprijzen. Dat klinkt sympathiek, maar is kortzichtig. Het CDA kiest daarmee voor de wet van behoud van ellende. Zonder beprijzen komen we nooit in beweging.
‘Tijd om te kiezen’ heet het Europese witboek waarover het EP gestemd heeft. Tijd om te kiezen nu, voor de partijen die onze nieuwe regering gaan vormen. Europa is er klaar voor, nu Nederland nog. De PvdA moet haar belofte om zich ‘schrap te zetten’ voor de kilometerheffing waarmaken in de formatie. Het CDA moet nog eens goed luisteren naar de vervoerders. Misschien is een Europees besluit voor het CDA het nodige duwtje in de rug.
We kunnen, als we milieu- en bereikbaarheidsproblemen écht willen oplossen, niet om beprijzen heen. Tegelijkertijd moeten we investeren in hoogwaardige alternatieven. Dat kan het openbaar vervoer zijn. Of, voor de korte afstanden, de fiets. Daar kan informateur Donner over meepraten.