De enorme snelheid waarmee het wetsvoorstel aanpassing financieel toetsingskader pensioenen door de Eerste Kamer gejast wordt stoort senator Tof Thissen. Het publieke en politieke debat over de toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel is nog in volle gang en niemand weet hoe het pensioenstelsel er uiteindelijk uit zal komen te zien. Desalniettemin sorteert het kabinet er in volle vaart op voor. GroenLinks vindt tevens dat het huidige pensioenstelsel verouderd is. Maar het voorgestelde financieel toetsingskader schiet evenzeer te kort; jongeren betalen uiteindelijk nog steeds voor ouderen en flexwerkers en zzp-ers hebben nog steeds geen pensioenzekerheden. Tof Thissen wil dat het kabinet werk gaat maken van een visie op de toekomst van sociale zekerheden en daarvoor maatschappelijke consensus zoekt. Het voorstel is op 16 december na hoofdelijke stemming aangenomen.
Lees hier de spreektekst van Tof in het debat over het nieuwe financieel toetsingskader (FTK).

De afgelopen weken werden de leden van deze Kamer en vooral de woordvoerders Pensioen en Financieel Toetsingskader weer eens geconfronteerd met de enorme zorgen en onrust onder burgers in dit land. Vele mails en brieven kwamen binnen als getuigen van die zorgen en  van het feit dat dit kabinet er blijkbaar niet in slaagt om in de hervormingen en transities een verhaal te hebben dat nieuwe en rechtvaardige zekerheden in de toekomst biedt, een verhaal dat zegt waar naartoe en dat meer, veel meer is dan het verhaal dat het financiële huishoudboekje van de Staat moet kloppen.

Mijn fractie vraagt zich nog steeds af waarom er vooral met de financiële bril op zo intensief hervormd wordt in de sociale en zorg-zekerheden van ons land. Want:

Naar grootte is Nederland het 135e land van de wereld . Naar bevolkingsomvang de 64e in de rij. Maar met ons nationaal inkomen staan we al op de 18e plaats. Qua concurrentiekracht zijn we nummer 5 (vóór Duitsland, vóór de Verenigde Staten).   En ook met onze arbeidsproductiviteit bezetten we een 5e plaats . Onze arbeidsparticipatie (77,2%) wordt binnen de Europese Unie alleen door Zweden (79,4%) overtroffen.

Hervorming

Deze posities heeft Nederland bereikt terwijl ons land ‘gebukt’ zou gaan  onder staatsschuld, hypotheekschuld, hypotheekrenteaftrek, ontslagbescherming, kinderbijslag, studiefinanciering, zorg voor jongeren, zorg voor ouderen, WW, AOW, aanvullende pensioenregelingen, enzovoort.  Zeg maar, ‘gebukt’ zou gaan onder alles waar we nu zo snel mogelijk afscheid van zouden moeten nemen. Of waar we nu de ene wijziging na de andere op loslaten, mensen de schrik om het hart jagen, die zich vervolgens ook echt afkeren van wat er in Den Haag allemaal bedacht wordt en over hen heen wordt gestort.

En dan is het des te noodzakelijker dat deze Kamer omwille van de zorgvuldigheid tijd neemt om een voorstel dat zoveel onrust veroorzaakt, maar ook aanleiding is voor allerlei spook- en angstverhalen. Invoering komt snel en dat belemmert zorgvuldige behandeling in de EK. Vrijwel alle fracties hier in dit huis voelen onvrede daarover. Het is bovendien veel techniek, het is bovendien zeer gedetailleerd, het is bovendien zeer bevorderlijk voor de toezichthoudende en centrale rol van DNB, waarbij je de v raag kunt stellen wat de besturen van de PF-en nog te besturen hebben.
Binnen een jaar is dit de tweede ingreep in het pensioenstelsel. Terwijl het land snakt naar een perspectief op een naar moderne maatstaven vormgegeven en duurzaam houdbaar pensioenstelsel. Op stevige collectiviteit en solidariteit gebouwd stelsel van individuele keuzes, minder sectoraal en naar werkgever vormgegeven, met pensioenfondsen die binnen scherp gedefinieerde toezichtkaders verantwoordelijk, prudent, transparant en slim besturen en beleggen.

Omdat het zicht op het toekomstig stelsel ontbreekt, ondanks het in gang gezette publieke debat over het pensioenstelsel,  is dit wetsvoorstel weer de aanleiding tot een golf van boosheid, onzekerheid, zorg, protest. En wordt er van alles gerelateerd aan dit wetsvoorstel wat niet aan dit wetsvoorstel hangt, laat staan door dit nieuwe FTK wordt veroorzaakt of verhevigd.

Financiële positie van pensioenfondsen

Het is voor pensioendeelnemers echter wel van groot belang dat het FTK vanaf 2015 ingaat. Immers zorgt het nieuwe FTK ervoor dat pensioenuitkeringen evenwichtiger worden en deelnemers minder snel geconfronteerd worden met grote schommelingen. Door het nieuwe FTK zullen minder mensen met een korting geconfronteerd worden volgend jaar. Uiteindelijk zijn de gepensioneerden dus de dupe van uitstel. Want:

De financiële positie van pensioenfondsen is door de crisis ernstig verzwakt. Let wel door de financiele economische crisis! De waarde van de bezittingen van pensioenfondsen is weliswaar gestegen, maar de verplichtingen die daar tegenover staan zijn nog harder gestegen. De gemiddelde dekkingsgraad is gedaald van 145% eind 2007 naar 90% eind 2008. Hierna is de gemiddelde dekkingsgraad (met horten en stoten) herstelt naar een niveau net boven de 105% op dit moment. Fondsen verkeren dus nog steeds op de rand van een dekkingstekort (de gevarenzone voor kortingen).
Nogmaals pensioenfondsen zijn door de crisis in ernstige problemen gekomen. Als gevolg hiervan worden bij veel fondsen de pensioenen al sinds 2009 niet of nauwelijks geïndexeerd. In 2013 hebben maar liefst 68 pensioenfondsen een korting moeten doorvoeren. Bij in totaal 2 miljoen deelnemers was er sprake van een forse korting van 6 of 7%.

Waar pensioenfondsen voor de crisis nog voldoende vermogen hadden voor een geïndexeerd pensioen, is dat na de crisis niet meer het geval. Voor een geïndexeerd pensioen voor alle generaties is ca. 200 mld. euro meer vermogen nodig dan er nu is. Wat is nu precies de waarde van de huidige pensionvermogens

Jong en oud hebben hier heel veel last van gehad. Actieven –die bij full-time dienstverband ongeveer een dag per week voor hun pensioen werken– zowel als ouderen die nu pensioen ontvangen hebben baat bij een stabiel pensioenstelsel. Dit FTK draagt aan die stabiliteit meer bij dan het huidige.

Verbering

GroenLinks vindt het nieuwe FTK een verbetering t.o.v. de bestaande situatie, zeker ook gezien het amendement van CU dat ervoor zorgt dat indexatie toch iets sneller uitgekeerd  kan worden dan in het oorspronkelijke wetsvoorstel was afgesproken (5 ipv 10 jaar). Als de dekkingsgraad uiteraard daartoe aanleiding geeft.   GroenLinks heeft in bij de behandeling van het wetsvoorstel in de TK ook mooie dingen binnen gehaald, zoals dat de waardeoverdracht voor mensen veel makkelijker wordt. En ook de publicatieplicht over de reële dekkingsgraad (essentieel voor een zorgvuldige discussie over ons toekomstig pensioenstelsel).

Tussenoplossing

Natuurlijk is dit FTK slechts een tussenoplossing. Zoals ik al zei, uiteindelijk moet het hele pensioenstelsel op de schop. Het is verouderd, voldoet niet meer aan deze tijd en er is nog veel te verbeteren. Ook met het nieuwe FTK is er nog steeds geen sprake van goede verdeling tussen oud en jong (jongeren betalen uiteindelijk nog altijd voor de ouderen), en worden problemen als te lage opbouw niet weggenomen, en biedt het geen zekerheid voor flexwerkers en zzp’ers. Deze problemen kunnen echter niet opgelost worden door het FTK. Iedereen die anders beweert, spreekt leugens. Voor dit soort problemen is een heel nieuw stelsel nodig en daarom is het ook zo goed dat er een toekomstdiscussie gestart is (op verzoek van C3) over ons pensioenstelsel.

Tegenstand

Waar de vakbond mee bezig is, is ons echt een raadsel. Ook recent weer een paginagrote advertentie “behoud onze koopkracht, stem tegen nieuwe pensioenregels” in de Volkskrant. Echter: pensioenfondsen die niet kunnen indexeren, kunnen dat ook niet als er geen nieuw FTK wordt ingevoerd. Zij kunnen dat niet omdat het fonds er gewoon slecht voor staat, dat staat helemaal los van de pensioenregels. Ik zou de FNV weleens willen vragen hoe zij denken met de huidige dekkingsgraad, zonder al te frivool risicovol te beleggen, indexatie de komende jaren te realiseren.
Sommige fondsen en de vakbond dus, grijpen het nieuwe FTK aan om te verdoezelen dat de fondsen er gewoon bar slecht voor staan, dit niet houdbaar is voor de toekomst en het stelsel op de schop moet. Bij de hoorzitting die gehouden is in de TK gaf echt iedereen die aanwezig was (van CPB tot pensioenfederatie tot vakbond) aan dat het nieuwe FTK misschien niet perfect is, maar zeker een verbetering t.o.v. de bestaande situatie en dus dat ze voor invoering waren. Bij de hoorzitting in de EK leek het net of iedereen zeer gemotiveerd en gedocumenteerd tégen het nieuwe FTK-voorstel was en werd ons rampspoed in het vooruitzicht gesteld met betrekking tot de pensioenen. Wat mij betreft geeft dit aan dat het dit kabinet niet gelukt is om bij en met de belangrijkste partijen via eenheid van opvatting en toekomstbeeld een gedegen draagvlak te krijgen. De vraag is overigens of dit enkel aan het kabinet ligt of ook aan het ontbreken van publiek lef van partijen om een stap voorwaarts te maken.

Verdeling van lasten en lusten

Er is onvrede over het UFR. Opvallend is dat de VVD de rekenrente kunstmatig hoog wil houden, dat is toch echt een rekening doorschuiven… De UFR blijft een onding, iedere waarde is subjectief en verzonnen. Echter zijn er veel berekeningen waaruit blijkt dat 4,2% wel een erg hoge waarde is. In dat opzicht zijn wij het dus ook eens  met de hoogte van de UFR uit het wetsvoorstel (3,9%). De vergelijking met de verzekeraars snappen wij wel, maar is voor ons geen doorslaggevend argument om de dekkingsgraad van fondsen kunstmatig hoog te houden en daarmee jongeren te benadelen t.o.v. oudere deelnemers.
Dit FTK geeft een meer evenwichtige verdeling van lasten en lusten tussen de verschillende belanghebbenden. Zowel de tegenvallers als de meevallers worden over een ruimere periode verspreid. Zodat niet alleen tegenvallers over 10 jaar worden opgevangen (belangrijk om niet in een te korte periode premies te verhogen of uitkeringen te verlagen) maar ook meevallers niet direct uit te keren, zoals in het verleden te veel gebeurd is. Mede daardoor zitten we nu in de problemen.
Zoals dit voorstel een evenwichtiger verdeling van lasten en lusten is is dit voorstel ook meer evenwichtig tussen de generaties. Dit laat het CPB zien in zijn laatste documenten die op vraag van CDA en CDA, SP tot ons zijn gekomen.
Nogmaals het feit dat er de afgelopen jaren en naar alle waarschijnlijkheid ook de komende jaren niet geïndexeerd kan worden heeft niets te maken met dit voorstel tot aanpassing van het FTK, maar alles met de financiële crisis en de te lage dekkingsgraad van de meeste pensioenfondsen. Ook de koopkrachtontwikkeling van de gepensioneerden is niet afhankelijk van dit wetsvoorstel maar van de financieel-economische ontwikkelingen in de komende periode.

Afsluitend

Ik begon deze bijdrage met de enorme onrust, zorgen en onzekerheid van zowel pensioenpremie-inleggende actieven als ook pensioen-ontvangende ouderen. Ik zei daarbij dat het niet helpt dat er zo weinig consensus is bij de verschillende belanghebbende partijen, noch dat het kabinet een inspirerend en visierijk toekomstbeeld ontbeert met betrekking tot de toekomst van de sociale zekerheden waardoor mensen het gevoel hebben dat de zekerheden onder hun voeten wordt uit geslagen. De belangrijke vraag is dan ook: wat gaat u doen, wat hebt u de mensen te bieden?