CDA en VVD moeten niet klagen over het CPB. Hun bezuinigingsplannen zijn gewoon niet reëel. Dat zegt GroenLinks-Kamerlid Kees Vendrik vandaag in een opiniestuk in de Volkskrant.
Iedereen met kennis van zaken had in één oogopslag kunnen zien dat de bezuinigingsplannen van CDA en VVD op drijfzand berusten. Hoe kan Balkenende als zelfbenoemd kampioen staatsschuldaflossing roepen dat er in 2015 geen tekort meer is, als hij niet weet hoe hij 18 miljard aan bezuinigingen moet realiseren?
Het ongenoegen over de rekenmeesters van het Centraal Planbureau komt deze keer van rechts. CPB-medewerkers zouden het de rechtse partijen lastig maken bij de doorrekening van hun programma’s. Het CPB zou een ‘rood bolwerk’ zijn.
Ik maak al sinds 1994 het doorrekencircus mee en ik kan getuigen dat er niets roods aan het CPB te ontdekken is. Ik weet dat flink investeren in milieu, onderwijs en inkomensgelijkheid in de CPB-modellen alleen maar geld kost, terwijl de baten buiten beeld blijven. Tenzij het Planbureau voor de Leefomgeving de milieueffecten toetst, zoals nu gelukkig weer gebeurt.
Lastenverlichting – het favoriete speeltje van rechts – werkt precies andersom. De economie wordt daar beter van volgens de modellen. Dat de forse bezuinigingen om lagere belastingen te financieren tot slechter onderwijs en een viezer milieu leiden, komt niet in beeld. Want aan milieudoorrekeningen heeft rechts geen behoefte. Dat heet selectief winkelen op jacht naar mooie, eenzijdige cijfers. Rechts heeft daarmee altijd een voorsprong bij het doorrekenen van verkiezingsprogramma’s. Waarom loopt rechts dan tóch te mekkeren?
Het antwoord is simpel: ze kunnen niet rekenen. Iedereen met kennis van zaken had in één oogopslag kunnen zien dat de bezuinigingsplannen van CDA en VVD op drijfzand berusten. Hoe kan Balkenende als zelfbenoemd kampioen staatsschuldaflossing roepen dat er in 2015 geen tekort meer is, als hij niet weet hoe hij 18 miljard aan bezuinigingen moet realiseren? Als je dan ook nog de aanpak van de hypotheekrente- en pensioenpremieaftrek taboe verklaart, sta je helemaal met lege handen. Dat getuigt niet van professionele politiek en dat hoort rechts alleen zichzelf aan te rekenen. Partijen zijn vrij hun plannen wel of niet te laten doorrekenen door het CPB. Doe je het wel, dan moet je niet zeuren als de leraar vaststelt dat je niet kunt rekenen. Een paar voorbeelden.
De VVD verlaat zijn internationale traditie en boekt 4,5 miljard in aan lagere afdracht aan Europa en halvering van ontwikkelingssamenwerking. Het CPB vraagt zich af of dit kan. Hoeveel Nederland aan Europa betaalt, is namelijk geen besluit van Nederland alleen, maar afhankelijk van de uitkomst van het politieke gevecht over de Europese begroting tussen 27 lidstaten. De huidige afspraken lopen tot 2013. Nederland heeft nu een korting van 1 miljard op de EU-bijdrage. Het is reëel te veronderstellen dat die korting doorloopt na 2013. Maar het is hoogst onzeker of Nederland nog 1 tot 2 miljard extra binnenfietst. Dat alvast inboeken, getuigt van gebrek aan realiteitszin. Het is de taak van het CPB dit soort Griekse luchtfietserij af te wijzen.
Het CDA denkt te kunnen bezuinigen door de ambtenarensalarissen te bevriezen. Al sinds jaar en dag accepteert het CPB dat soort bezuinigingen niet, omdat de overheid die salarissen niet eenzijdig kan stellen. Dat gebeurt aan de CAO-tafel en de uitkomst hangt nauw samen met de situatie op de arbeidsmarkt. Het staat het CDA vrij om bevriezing als inzet te kiezen, maar dat hoeft zeker niet de uitkomst te zijn. Tenzij de partij met een ouderwetse loonmaatregel per decreet vastlegt dat alle lonen worden bevroren. En dat durft ze niet.
Beide partijen zijn vermoedelijk helemaal los gegaan bij de bezuinigingen op het overheidsapparaat. Ook daar stelt de realiteit grenzen. Ambtenaren kun je niet zomaar ontslaan en ze hebben recht op een uitkering als ze hun baan verliezen. Departementen en toezichthouders samenvoegen is een goed idee, maar levert niet onmiddellijk miljarden op. Als VVD en CDA meer willen bezuinigen dan 4 miljard, dan moeten ze voorstellen het hele arbeidsrecht inclusief sociale zekerheid af te schaffen. Maar ook dat durven ze niet.
Serieuzer is de kritiek op de berekening van de lange termijnopgave die ons met het oog op de vergrijzing staat te wachten. Het is wenselijk dat economen zich in dit debat mengen, want de sommen van het CPB over houdbare overheidsfinanciën zijn vatbaar voor discussie, terwijl ze grote impact hebben op de loop van het publieke debat. Anders dan Eijffinger en Van de Klundert (O&D, 27 april) was ik met veel economen verrast door de recente lage inschatting van dit ‘houdbaarheidstekort’.
Op dit moment zit er niets anders op dan de CPB-sommen te aanvaarden als basis voor het vergelijkend warenonderzoek door het CPB. En het blijft de taak van het CPB om plannen van partijen serieus te nemen. Als het dat doet, moet je niet zeuren. Rechts heeft nog steeds geen serieus antwoord op de crisis. What’s new?
Kees Vendrik, Tweede Kamerlid GroenLinks