Europarlementariër Joost Lagendijk (GroenLinks) vindt dat het Europees Parlement moet overwegen de financiering van de Europese missies in Kosovo te stoppen als deze bijdraagt aan de opdeling van het land.

Lagendijk, die rapporteur is over Kosovo in het Parlement, vreest het huidige voorstel van VN Secretaris-Generaal Ban Ki-moon er op uitdraait dat de Europese missies niet in het hele land aan de slag kunnen. Sommige Europese leiders hebben zich achter dit nog geheime voorstel geschaard en Kosovo naar verluidt zelfs onder druk gezet het te accepteren. De EU heeft zich eerder juist steeds tot doel gesteld de politie- en justitiemissie EULEX wél overal aan het werk te zetten. Dit om te voorkomen dat de deling van Kosovo in een Servisch en een Albanees deel versterkt wordt. Die ontwikkeling heeft mogelijk ernstige consequenties.

Zes punten
Op dit moment (donderdag 18 november) onderhandelt de VN Veiligheidsraad nog over een voorstel over zes beleidsterreinen, waarop Servië extra garanties eist voor de Serviërs in Kosovo. Ban Ki-Moon heeft over dit zogenaamde Zespuntenplan overeenstemming bereikt met Belgrado, maar Pristina is het er niet mee eens. Er zijn in de Kosovaarse hoofdstad weinig politici te vinden die nieuwe toezeggingen willen doen aan Servië. Kosovo heeft bij de onafhankelijkheidsverklaring al ingestemd met het Ahtisaari-plan, waarin voor de Kosovaarse Serviërs verregaande minderheidsrechten zijn opgenomen.

Het is niet geheel duidelijk wat het Zespuntenplan precies inhoudt, maar het risico bestaat dat het uitmondt in de definitieve opsplitsing van Kosovo. Op dit moment valt het grootste deel van Kosovo onder het gezag van Pristina. Hierin leven nagenoeg alle twee miljoen Albanezen en ruim de helft van de ongeveer honderdvijftigduizend tot tweehonderdduizend Serviërs. De overige Serviërs wonen in een klein gebied in het noorden, dat de facto onafhankelijk is. Officieel is Kosovo, volgens alle partijen, nu nog één geheel.

Balkanoorlog
De internationale gemeenschap (in de praktijk Rusland, de VS en enkele Europese landen) hebben zich altijd verzet tegen opdeling van Kosovo uit vrees voor zogenaamde "etnische grenzen". Opdeling is een grote bedreiging voor het multi-etnische karakter van de staat. De Serviërs in het zuiden zijn mordicus tegen deling en plannen massaal uit Kosovo te vertrekken als het zover komt. De Albanese minderheden in buurlanden Servië en Macedonië kunnen de deling aangrijpen om op hun beurt onafhankelijkheid of aansluiting bij Kosovo te zoeken. Dit zou de Serviërs in Bosnië weer een steuntje in de rug geven om zich af te splitsen. In dit worst case scenario is een nieuwe oorlog op de Balkan niet veraf.

Voor zover we de berichten mogen geloven, impliceert het plan dat nu op tafel ligt twee verschillende politiediensten en twee verschillende rechtstelsels. Politie en justitie in Noord-Kosovo zouden direct onder het gezag komen te vallen van de VN en zouden alleen de wetten van het VN-bestuur respecteren. In Zuid-Kosovo zou politie en justitie onder het bestuur van Pristina komen met steun én toezicht van EULEX. Als dit systeem van twee stelsels geaccepteerd wordt, is de eenheid van Kosovo verder weg dan ooit.

Schamel wisselgeld
Het wisselgeld van Belgrado voor de toezeggingen in het Zespuntenplan is dat zij de komst van EULEX accepteert. De meeste Serviërs waren tot nu toe faliekant tegen EULEX, omdat zij er een bevestiging in zagen van Kosovo's onafhankelijkheid. Sommige Serviërs, vooral in Zuid-Kosovo, denken hier anders over, omdat EULEX bijdraagt aan hun rechtsbescherming en omdat EULEX misdaden tegen Serviërs zal bestraffen die tot nu toe wachten op berechting. Hoewel Servië zich verzet tegen de Europese aanwezigheid in Kosovo, wil het land graag lid worden van de EU.

Volgens Lagendijk is de EU te lief voor Servië: "Belgrado heeft lang geleden zijn recht verloren om Kosovo te besturen. Het Europees Parlement heeft het voorstel gesteund van VN-gezant Ahtisaari, om van Kosovo een multi-etnische staat te maken. We kunnen niet toelaten dat Belgrado dat streven blijft blokkeren. De EU moet er niet voor terugschrikken om drukmiddelen te gebruiken: Servië kan wat mij betreft geen kandidaat-lid worden, zolang het verhindert dat EULEX in heel Kosovo aan de slag kan."

Eén rechtstaat
Ook Lagendijk vindt wel dat EU enige flexibiliteit moet tonen: "De essentie van EULEX is niet het bevestigen van de onafhankelijkheid van Kosovo. EULEX is er om corruptie en georganiseerde criminaliteit tegen te gaan, om minderheidsrechten te verzekeren en om etnisch gemotiveerde en zware misdrijven op te lossen. De essentie van EULEX is het helpen vestigen van één effectieve rechtstaat op het hele grondgebied van Kosovo. Als EULEX hiertoe in staat wordt gesteld, is er wat mij betreft geen probleem. Zelfs niet als de missie zogenaamd 'statusneutraal'."

Bom in Pristina
Vorig weekend werd er een bomaanslag gepleegd op het kantoor van Pieter Feith, de speciale vertegenwoordiger van de EU in Kosovo. Er werd gelijk druk gespeculeerd over de motivatie van de dader, maar tot op heden is nog geen enkele theorie aannemelijk gemaakt. Het politieonderzoek duurt voort. Op woensdag werden drie Duitsers gearresteerd in verband met de bomaanslag.