Vandaag op de opiniepagina van de Volkskrant: onderstaand artikel van GroenLinks Tweede Kamerleden Kees Vendrik en Jolande Sap over de noodzaak van een nieuw financieel systeem.
Vanavond is Kees Vendrik te gast in het televisieprogramma NOVA. Hij gaat in debat met VVD-Kamerlid Weekers over het toezicht op banken.
Beter laat dan nooit: op de laatste Europese Top hebben de politieke leiders onder aanvoering van Sarkozy en Brown ingezien dat het zo niet langer kan. Het internationale financiële stelsel is ontaard in een global casino en dat moet worden aangepakt op een wereldconferentie later dit jaar. De kredietcrisis heeft boven water gebracht wat velen al jaren vreesden. We vertrouwen ons geld toe aan een wankel en speculatief financieel systeem waar het IMF, ministers van Financiën en toezichthouders geen greep op hebben. Met miljarden euro’s aan publiek geld moet nu de puinhoop van 25 jaar deregulering en hebzucht worden opgeruimd.
Dat dit global casino onze welvaart in de waagschaal stelt, is niet nieuw. Tien jaar geleden voltrok zich de Azië-crisis, nadat veel landen daar zich open hadden gesteld voor de internationale financiële markten. Abrupte valutaonrust en massale kapitaalvlucht leidden daar tot een welvaartsdaling van zo’n 30%. Het Internationaal Monetair Fonds vloog binnen met adviezen die de crisis verdiepten. Miljoenen mensen verloren hun inkomen, baan en spaargeld. De politieke elite was toen niet bereid de juiste conclusie te trekken: volledig vrije financiële markten zijn geen bron van welvaart, maar van onrust. Laat de huidige kredietcrisis nu het startpunt zijn voor een echt nieuw financieel systeem.
Het oude systeem dateert van 1944. In de Amerikaanse plaats Bretton Woods stampten een handvol geallieerden onder leiding van de Verenigde Staten een nieuw internationaal monetair stelsel uit de grond met vaste wisselkoersen. De wanorde uit de crisisjaren werd vervangen door een systeem dat gebaseerd was op de Amerikaanse dollar. Een vorstelijk privilege: Amerika was gelegitimeerd om jaarlijks meer uit te geven dan er binnen kwam. Met eigenhandig gedrukte dollars kon Amerika jarenlang vrijwel gratis shoppen in de rest van de wereld. En vanwege de status van wereldmunt kon niemand dollars weigeren. Niet voor niets betitelde de Franse president De Gaulle deze praktijk ooit als ‘monetaire piraterij’. Met dank aan de dollar zijn de VS anno 2008 de grootste schuldenaar van de wereld geworden. Een militaire grootmacht op krediet.
De wereld is inmiddels overspoeld met biljoenen dollars die hoofdzakelijk teruggeleend worden om groeiende Amerikaanse tekorten te financieren. Dat houdt de koers van de dollar voorlopig overeind. Maar leidt vervolgens tot verder groeiende Amerikaanse schulden. Dit mondiale piramidespel klapt een keer in elkaar. Insiders houden er al rekening mee dat Amerika zijn schulden nooit zal aflossen. De dag dat de dollar valt komt zo dichterbij. Dan moet gevreesd worden voor een scenario waarbij de huidige kredietcrisis kinderspel is. De mondiale economie loopt dan ongekend zware averij op. Dat het nog niet is gebeurd komt omdat centrale banken dat weten. En dus financiert bijvoorbeeld de Chinese centrale bank (bijna 2 biljoen dollar aan reserves) braaf de Amerikaanse schuld. Nog wel.
Dit politiek-monetaire kaartenhuis is des te riskanter geworden nu financiële markten wereldwijd zijn gedereguleerd en geïnternationaliseerd. Welk geweld daar ontketend kan worden, is met de kredietcrisis inmiddels wereldwijd bekend. Dat maakt de positie van de dollar extra kwetsbaar. Monetaire autoriteiten zijn in het global casino amper nog ‘in control’. De macht van financiële markten is ons ver boven het hoofd gegroeid.
De internationale politieke elite staat op de komende wereldconferentie een gigantische taak te wachten. Het systeem van Bretton Woods moet fundamenteel op de helling. Het gaat niet alleen om het ontspoorde bankwezen dat zich onder invloed van absurde bonussen heeft vergrepen aan uiterst riskante financiële producten. Natuurlijk moet er een einde komen aan deze perverse beloningen, het falende toezicht, de extreme focus op de korte termijn en dubieuze financiële producten. Het bankwezen moet opnieuw uitgevonden worden. Mondiale afspraken over toezicht met nieuwe instituties, slimme en strakke regulering en maatschappelijk verantwoord bankieren zijn hier het antwoord.
Het zou echter ook moeten gaan om een nieuw monetair systeem. De essentie daarvan is dat de dollar plaats moet maken voor een nieuwe wereldmunt die waarlijk internationaal is en gesteund wordt door de belangrijkste economieën. Dit najaar zal de wereld de nieuwe president Obama duidelijk moeten maken dat het afgelopen is met de Amerikaanse creditcardeconomie. Zoals een goede crediteur betaamt zal de VS tijd worden gegund orde op zaken te stellen. Een zachte landing van de Amerikaanse economie is in ons aller belang. Maar wel op voorwaarde dat de dollarorde plaats maakt voor nieuw monetaire verhoudingen. Met ‘meer transparantie’, ‘meer surveillance’ en ‘beter toezicht’ – de voorlopige agenda van Balkenende en Bos – komen we er niet, hoe belangrijk deze ook mogen zijn.
Deze politieke agenda dient nog een ander doel. Zoals Al Gore afgelopen week terecht benadrukte, moet de kredietcrisis verbonden worden met de klimaatcrisis. Daar hoort volgens ons de voedselcrisis bij. Food, fuel en finance zijn op vele manieren met elkaar verknoopt. Als de kredietcrisis doorslaat in een dollarcrisis, vallen de hardste klappen in het Zuiden. Het terugdringen van armoede en kindersterfte – belangrijke millennium ontwikkelingsdoelen – lopen dan volledig vast. Dat geldt ook voor een revolutionair klimaatbeleid dat de wereld leefbaar moet houden. Dat is nu al een heidens karwei – zie de laatste ruzie hierover op de Europese Top – en zal in tijden van financiële en monetaire nood in de knop worden gebroken.
De komende tien jaar moet de omslag naar een duurzame economie en groene energievoorziening werkelijk worden gemaakt. We staan pas aan het begin. Alle goede bedoelingen ten spijt zal ook deze kabinetsperiode de uitstoot van CO2 in Nederland blijven groeien. Dat is in de meeste landen niet anders. We moeten bovendien vrezen dat de klimaatverandering veel harder toeslaat dan tot nu toe aangenomen wordt. Daarmee staat onze beschaving op het spel. We hebben haast. De fundamentele en noodzakelijke omslag naar een groene en solidaire wereldeconomie moet worden gefinancierd door een solide en betrouwbaar kredietsysteem, waar maatschappelijk verantwoord bankieren de norm wordt. Dát en niets minder staat op de spel wanneer Sarkozy en andere wereldleiders dit najaar een antwoord moeten vinden op de kredietcrisis.