Hoe gaat een internationaal bedrijf om met werknemers, klanten en het milieu? Profiteren zij van afwezigheid van regels in arme landen? De Europese Commissie publiceerde een 'groenboek' om maatschappelijk verantwoord ondernemen te stimuleren. "Hoewel de sociale commissie van het Europees Parlement veel verder wil gaan, staat maatschappelijk ondernemen nu eindelijk op de Europese agenda", aldus GroenLinks-europarlementariër Theo Bouwman.
Nationale regelgeving heeft steeds minder invloed op de internationaal opererende bedrijven. Profiteren deze bedrijven daarvan of leggen ze zichzelf morele gedragsregels op? Er zijn bedrijven die zich onderscheiden middels 'verantwoord ondernemen'. Zo zijn de producten van de Bodyshop, die o.a. cosmetica verkoopt, 'dierproefvrij' en diervriendelijk geproduceerd. De ijscoman Ben & Jerry's besteedt een vast percentage van haar omzet (naar eigen zeggen 7,5 %) aan groene en sociale projecten. Ook kun je tegenwoordig duurzaam beleggen: bij samenstelling van de beleggingsportefeuille wordt rekening gehouden met mens en milieu. Om ook bedrijven, die niet uitdrukkelijk 'groen', 'sociaal' of anderszins 'verantwoord' ondernemen, aan te zetten tot moreel ondernemersschap, schreef de Europese Commissie een Groenboek. Het Groenboek is een eerste richtinggevende aanzet tot beleid op dit terrein.
Sociaal- en milieujaarverslag
Na debat en zware onderhandelingen bereikten de fracties in de sociale commissie van het Europees Parlement overeenstemming over een aantal concrete punten. Het belangrijkste is dat Europese bedrijven jaarlijks verplicht zijn een sociaal- en milieuverslag te publiceren. Daarin moet de hele productieketen van het bedrijf zijn opgenomen. Bouwman: "Het stakingsrecht, of het recht op vereniging van werknemers in vakbonden, bestaat in veel landen niet. Een gerenommeerd westers bedrijf zou in zo'n land het goede voorbeeld kunnen geven door dit soort zaken wel toe te staan en op te nemen in haar gedragscode. Ook scholing aan personeel, redelijke werktijden en goede arbeidsomstandigheden kunnen bijdragen tot verantwoord ondernemersschap."
Imago of moraal
De plicht tot verslaglegging is een goede eerste stap. In Nederland kwamen GroenLinks en PvdA met een vergelijkbaar wetsvoorstel. Bouwman: "Ondanks alle goede bedoelingen zetten weinig bedrijven hun mooie woorden om in concrete afspraken. Daar mogen ze best wat steviger op aangesproken te worden." Organisaties als de OESO (economische samenwerking en ontwikkeling), de Internationale Arbeidsorganisatie, de Verenigde Naties en Unicef hebben gedragsrichtlijnen opgesteld. Bouwman: "Als bedrijven zich hieraan zouden houden, hebben we al een grote slag geslagen. Het blijkt echter dat van de bedrijven die een gedragsrichtlijn hebben, slechts eenderde aan de criteria van de IAO-richtlijn voldoet. Daarmee kun je je afvragen in hoeverre de gedragscode voor sommige bedrijven imago of moraal is."
Europese lijst
Op verzoek van het Europees Parlement gaat de Europese Commissie aan de slag met een MVO-forum, een maatschappelijk verantwoord ondernemen panel, met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, vakbonden, overheid en niet-gouvernementele organisaties. Bedrijven en organisaties kunnen vrijwillig hun gedragscodes bij dit MVO-forum laten registreren, waardoor een Europese lijst met verantwoorde ondernemers/organisaties ontstaat.