Toegang tot een tolk, duidelijkheid over de tijdsduur van het voorarrest en rechtsbijstand. Daar heeft een verdachte, logischerwijs, recht op, zou je denken. Maar dat is niet in heel Europa het geval. Deze week presenteerde de Europese Commissie een Groenboek dat moet uitmonden in gemeenschappelijke minimumrechten voor verdachten in strafzaken in de hele Europese Unie.
Steeds vaker wordt op strafrechtgebied samengewerkt in de Europese Unie. Het Europees arrestatiebevel zorgde vorig jaar voor veel ophef, met name omdat de rechten van verdachten daardoor in het gedrang raken. Kortweg betekent het arrestatiebevel dat elke lidstaat een verzoek tot uitlevering van een burger klakkeloos opvolgt, dus zonder te kijken wat er aan dat uitleveringsverzoek voorafging of erop zal volgen. Het incident met de vliegtuigspotters in Griekenland legde de verschillen tussen de verschillen in rechtssystemen in Europa bloot. De aanklacht en de tijd van voorarrest die heel lang werd - was voor de Britse en Nederlandse verdachten onduidelijk doordat er geen vertaling beschikbaar werd gesteld.
Minimumrechten
GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg pleit al lang voor minimumrechten voor verdachten. Buitenweg: GroenLinks is voor het aanpakken van zware criminaliteit in EU-verband zoals met europol en eurojust een begin is gemaakt. Wel moet samenwerking van justitie en politie aan een aantal harde voorwaarden voldoen: democratische controle, juridische controle en voldoende bescherming van de rechten van verdachten. Dat is helaas nu nog niet het geval. Zolang je in Griekenland wekenlang in voorarrest kunt zitten, zonder de aanklacht in je eigen taal te horen en Groot-Brittannie opsporingsmethoden gebruikt die bij ons niet door de beugel kunnen, vind ik dat Nederland niet klakkeloos verdachten aan deze landen kan uitleveren."
Laat
Buitenweg ondersteunt het voorstel van de Europese Commissie om tot afspraken te komen over de rechten van verdachten, maar vindt ze wel rijkelijk laat gezien de inwerkingtreding van het Europees arrestatiebevel per 1 januari 2004. Buitenweg: Het is tekenend en betreurenswaardig dat die pas van kracht zullen zijn ná de inwerkingtreding van het Europees arrestatiebevel. Wij hebben er steeds voor gepleit de volgorde om te keren: eerst Europese minimumnormen voor álle stadia van de strafprocedure, inclusief bijzondere opsporingsmethoden en de duur van voorarrest, en dan pas een Europees arrestatiebevel.
Meer
Toch is Buitenweg blij dat ook de Europese Commissie de noodzaak van minimumrechten inmiddels inziet. Beter laat dan nooit. We zullen ons nu inzetten om de wetten zo snel mogelijk uitgevoerd te zien. Ook moeten de voorstellen uitgebreid worden naar bijvoorbeeld afstemming van opsporingsbevoegdheden en borgtocht voor niet ingezetenen.
Het Groenboek, dat een eerste aanzet voor het debat is, zal waarschijnlijk voor de zomer in de commissie openbare vrijheden en rechten van de burger, justitie en binnenlandse zaken behandeld worden. Wanneer dat precies zal zijn is (nog) niet duidelijk.