De Raad van Ministers van de EU weigert burgers stelselmatig inzicht te geven in essentiële onderdelen van vergaderstukken ter voorbereiding van Europese wetgeving. GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg nam de proef op de som en vroeg als ‘burger’ toegang tot een document over een debat. Ze kreeg een gekuiste versie: passages waaruit was op te maken welke lidstaten welk standpunt innamen, bleven geheim.

Proef op de som
Begin juni stond het Europees asielbeleid op de agenda van de EU-justitieministers. Hoe verliepen de onderhandelingen die aan deze vergadering altijd vooraf gaan? Welk standpunt nam welke lidstaat in? Buitenweg vroeg als ‘burger’, dus zonder eventuele privileges van parlementariër, de betreffende documenten op. Ze kreeg slechts gedeeltelijk toegang.

Geschrapt
De standpunten van de verschillende delegaties van de EU-lidstaten stonden wel in het document, maar geschrapt was welke delegatie wat gezegd had. Vrijgave van dat soort informatie kan het besluitvormingsproces ondermijnen omdat het ‘in belangrijke mate afbreuk zou kunnen doen aan de flexibiliteit waarmee de delegaties hun standpunten kunnen herzien’, aldus de begeleidende brief van de Raad van Ministers.

Ombudsman
Buitenweg diende over deze beslissing, die overigens gesteund werd door Nederland, een klacht in bij de Europese Ombudsman. Ze is bezorgd over de democratisch controle en inbreng door niet-gouvernementele organisaties (zoals Amnesty, Vluchtelingenwerk, Greenpeace etc), journalisten en andere burgers. Buitenweg: “Eigenlijk zegt de Raad van Ministers: burgers mogen wel weten wát er is gezegd, maar niet door wie. En dat alles om te waarborgen dat de lidstaten in de onderhandelingen zonder pottenkijkers naar believen hun standpunten kunnen bijstellen. Dat heeft onaanvaardbare gevolgen voor de democratische controle op belangrijke Europese wetgeving. Het wordt voor burgers en ngo´s vrijwel onmogelijk om invloed uit te oefenen op het standpunt van de Nederlandse regering bij Europese regelgeving.”

Afweging maken
Ook Buitenweg is van mening dat geheimhouding soms nodig is. “Maar stelselmatig allerlei documenten onder de pet houden is onaanvaardbaar. De Raad van Ministers moet van geval tot geval een afweging maken en gemotiveerd toelichten waarom in een specifiek geval geheimhouding nodig is.”

Gevolgen Nederland
Bij de besluitvorming van de Europese Wet Openbaarheid Bestuur (EuroWob) vreesde GroenLinks al dat krampachtige geheimzinnigheid van de Europese ministerraden negatieve gevolgen zou hebben voor de openbaarheid in Nederland. Buitenweg: “Die angst was helaas terecht, zo blijkt nu. En minister Donner werkt daar braaf aan mee.” Vroeger waren Europese stukken over asiel en justitie in Nederland openbaar zodra ze naar de Tweede Kamer werden gestuurd voor overleg met de minister. “Minister Donner besloot in april dat de Tweede Kamer deze documenten vertrouwelijk kan inzien. Belanghebbenden, ngo's, journalisten en andere belangstellenden, moeten met hun verzoek naar ‘Brussel’. Die krijgen sowieso pas antwoord als de Europese ministers allang zijn uitvergaderd en in de meeste gevallen is de uitslag van dat verzoek ook nog eens een negatief”, aldus Buitenweg.