Het Multimodale Transport Centrum (MTC) in Valburg wordt met een bouwstop bedreigd. Althans, dat vreest de Gelderse Kamer van Koophandel op grond van een eigen haalbaarheidsonderzoek. Ze wijst daarbij op de milieu-effectrapportage, die juridisch aanvechtbaar is. Met name omdat de verkeers- en vervoersbewegingen onvoldoende in kaart zijn gebracht. Milieudefensie verleent geloofwaardigheid aan deze stelling van de Kamer van Koophandel, door op het toekomstige MTC-terrein bedreigde diersoorten te ontdekken die ook al niet in de milieueffect-rapportage zijn opgenomen. En dat zal Milieudefensie aanvechten tot aan de Raad van State. Wat staat het MTC Valburg nog te wachten?
De oorspronkelijke plannen voor het MTC Valburg, onderdeel van projectenprogramma van het Knooppunt Arnhem-Nijmegen (KAN), leken ruim tien jaar geleden zo aardig. Ze zouden de regio werkgelegenheid opleveren en die was hard nodig. Niet alleen operationeel werk in de logistiek en distributie, maar ook werk in en aan virtuele telematica-terminals. Daarnaast zouden ze de regio op de golven van de globalisering van de economie kunnen opstoten naar de status van tweedelijns vervoersknooppunt. Mondiale intra-Europese goederenstromen zouden hier uitgewisseld kunnen worden. Efficiënter en milieuvriendelijker vervoer leken elkaar de hand te reiken.
De aanleg van de Betuwe-spoorlijn (plus Noord- en Zuidtak) met een Rail Service Centrum, de uitdieping van de Waal en de aanleg van een Binnenvaart Service Centrum, alsook een groot bedrijventerrein vormden het hart van het geplande vervoersknooppunt. Dit zou de uitwisseling van containers en trailers tussen weg en water, weg en spoor, kustvaart- en binnenvaartschepen mogelijk maken. Dat zou een bijdrage leveren aan de modal shift: het meer en beter gebruik maken van vervoersvormen, zoals spoor en binnenvaart, die minder vervuilend zijn en minder energie verbruiken dan het wegtransport. Dat was indertijd de basisgedachte.
Maar ondertussen zijn er heel wat beren op de weg verschenen, zowel nationaal als Europees.
In de eerste plaats zijn de milieuvoordelen van het spoor en de binnenvaart ten opzichte van het wegvervoer aan het verdampen. Vrachtwagens moeten conform de huidige Europese richtlijnen aan emissienormen voldoen. Ze worden derhalve minder vervuilend. Die verplichte normen bestaan niet voor spoor en binnenvaart. Sterker nog, spoorwegen zetten voor het goederenvervoer vaak (oude) diesel-electrische locomotieven in, in plaats van de schonere electrische locs. De binnenvaart heeft recent een stapje in de goede richting gezet. De vrijwillige afspraak in de branche is dat nieuwe scheepsmotoren aan scherpere normen moeten voldoen. Echter, zolang de EU geen verplichte en verscherpte normen voor spoor en binnenvaart vaststelt, blijft het kwakkelen met het milieuvoordeel dat deze sectoren claimen. Daarmee wordt de onderbouwing voor het MTC Valburg, de modal shift, verzwakt.
Een tweede milieuprobleem is het ruimte- en natuurvretende karakter van plannen zoals het MTC Valburg. Ook hier is in de periode van het plannen maken een Europese richtlijn in werking getreden, de Habitatrichtlijn. Die verplicht de EU-landen tot bescherming van natuurgebieden en bedreigde planten- en diersoorten. Projectontwikkelaars en milieu-effectrapportages houden nog vaak te weinig rekening met deze Europese wetgeving. Milieudefensie heeft inmiddels op het MTC-terrein een aantal bedreigde soorten gevonden: de kamsalamander en twee visjes, het bermpje en de kleine modderkruiper.
Een derde probleem is, dat een aantal bouwstenen uit het MTC Valburg zijn getrokken. De Noordtak van de Betuweroute is afgeblazen. Het is aannemelijk dat dat een negatief effect heeft op de continentale goederenstromen die het MTC zullen passeren. Minder containers en trailers zullen via het MTC Valburg hun weg over spoor of water vervolgen. Dat negatieve effect kan versterkt worden als de Zuidtak van de Betuwelijn geheel afvalt. In ieder geval wordt de positie van het Container Uitwissel Punt, een soort rangeerterrein dat onderdeel is van de MTC-plannen, uitgehold. Het MTC-bouwwerk wordt ook aangetast door de onduidelijkheid rond de snelweg A73: wel of niet door natuurgebieden, wel of niet doortrekken naar de A15 bij Valburg?
Tenslotte is gebleken, uit een onlangs verschenen rapport van het Crisis Onderzoeks Team van de Leidse Universiteit, dat de besluitvorming over het MTC te wensen overlaat. Zo zou het bureau Arcadis mogelijk gerommeld hebben met een offerte voor het opstellen van de genoemde milieu-effectrapportage. Door het offertebedrag laag te houden zou Europese aanbesteding van de opdracht ontlopen zijn. Er worden nog diverse andere onvolkomenheden gemeld.
Langzaam maar zeker vermindert het draagvlak onder de bevolking voor het MTC Valburg. Bovengenoemde ontwikkelingen en problemen halen de twijfels aan het gehele plan weer boven. En die twijfel hield in of het in deze KAN-regio wel zin heeft om zo sterk te gokken op de ontwikkeling van transport en logistiek. Er zijn al enkele rapporten verschenen, onder andere van de Wetenschapswinkel Nijmegen, die pleiten voor een verdere regionalisering van de economie. Ze weerspreken het streven om aan te haken bij goederenstromen die samenhangen met de mondialisering van de economie en die ‘toevallig’ Valburg passeren.
Alles bij elkaar genomen lijkt het zware weer voor het MTC Valburg nog niet voorbij. En wellicht zal het huidige plan voor het MTC een brug, of zo u wilt een dominosteen, te ver blijken te zijn.
Theo Bouwman is lid van het Europees Parlement voor GroenLinks