Privacy in gevaar bij gegevensuitwisseling Europol en VS

In maart 1999 is overeengekomen dat de VS gegevens van Europol kan krijgen, op voorwaarde dat eerst overeengekomen werd over gegevensbescherming. Dat is nog steeds niet geregeld, maar gegevens worden wel reeds uitgewisseld. GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg vroeg de Europese Commissie, die waarnemend lid in de Raad van Bestuur van Europol is, om opheldering en kreeg deze week een onbevredigend antwoord.

antwoord van de Europese Commissie

Op verzoek van de Verenigde Staten besloten de ministers van justitie van de lidstaten in maart 1999 dat Europol, het Europese politieapparaat, persoonsgegevens met de VS mocht uitwisselen. Voorwaarde was wel dat er eerst een overeenkomst voor gegevensbescherming tussen de VS en de Europese Unie moest komen. De directeur van Europol werd in december 2001 gemachtigd om, in uitzonderlijke gevallen, gegevens van personen uit te wisselen met derde landen en instanties. De waarborgen ter bescherming van de persoonsgegevens waren toen echter nog niet geregeld.

Gegevensbescherming

Buitenweg vroeg de Europese Commissie in januari 2002 om opheldering. Uit het antwoord van de Europese Commissie deze week blijkt dat aan uitwisseling van persoonsgegevens aan de VS, in het kader van terrorismebestrijding, onvoldoende waarborgeisen gesteld worden. Zo zijn er geen afspraken over hoelang gegevens opgeslagen mogen worden, noch is duidelijk of de gegevens aan andere instanties mag worden doorgespeeld. Buitenweg: “De Europol-overeenkomst maakt het mogelijk gegevens uit te wisselen op voorwaarde dat er een toereikend niveau van gegevensbescherming is. De onderhandelingen die Europol momenteel voert, gemachtigd door de Raad van Ministers, zijn nog niet afgerond. Door nu al persoonsgegevens te verstrekken, zonder de nodige waarborgen tegen oneigenlijk gebruik, laat de Europese Unie een mooie kans lopen om deze waarborgen zeker te stellen.”

Doorzichtiger

Ook Buitenweg wil dat op het gebied van terrorismebestrijding effectief wordt samengewerkt. Ze vindt echter dat dit op een doorzichtige manier moet gebeuren, waarbij burgerrechten niet uit het oog verloren mogen worden. “Duidelijk moet zijn waar de gegevens voor gebruikt worden en wie er toegang toe heeft. Als de gegevens zonder verdere voorwaarden doorgegeven kunnen worden aan derden, zoals nu het geval blijkt, is de democratische controle zoek. Ik vind dat een onverantwoordelijke en zeer onwenselijke werkwijze van Europol.”

Zie ook:

- Vraag Kathalijne Buitenweg aan de Europese Commissie, 24 januari 2002

- Europol-overeenkomst

De Commissie is zich bewust van de grote begaanheid van het Parlement met de bescherming van persoonsgegevens evenals van het standpunt van het Parlement met betrekking tot het niveau van de rechterlijke en parlementaire controle op Europol. De Commissie zal in de nabije toekomst een mededeling indienen over het vraagstuk betreffende de democratische controle op Europol. De Commissie betreurt de door het Geachte Parlementslid te kennen gegeven indruk dat het Parlement te weinig informatie zou ontvangen over de samenwerkingsakkoorden met de Verenigde Staten.

Een overeenkomst inzake samenwerking tussen Europol en de Verenigde Staten werd op 6 december 2001 ondertekend door de directeur van Europol en de ambassadeur van de Verenigde Staten bij de Unie. Deze overeenkomst draagt een strategisch karakter en heeft niet speciaal betrekking op, of voorziet niet in, de uitwisseling van persoonsgegevens met de Verenigde Staten. De met betrekking tot deze overeenkomst voor coördinatie verantwoordelijke instantie in de Verenigde Staten is het Ministerie van Justitie. De Verenigde Staten zullen Europol een lijst bezorgen van de Amerikaanse wetshandhavingsdiensten (met vermelding van hun bevoegdheden) waarmee Europol kan samenwerken.

De uitwisseling van persoonsgegevens tussen Europol en de Verenigde Staten is, in overeenstemming met artikel 18 van de Europol-Overeenkomst, slechts mogelijk indien in een toereikend niveau van gegevensbescherming wordt voorzien. Met betrekking tot dit gegevensbeschermingsniveau, en in overeenstemming met het Besluit van de Raad van 12 maart 1999 houdende vaststelling van de regels betreffende de verstrekking van persoonsgegevens door Europol aan derde staten en instanties1, is er een afzonderlijke overeenkomst nodig waarin de voorwaarden voor de uitwisseling van persoonsgegevens tussen Europol en de Verenigde Staten worden vastgelegd.

De Raad heeft bovendien op 6 december 2001 de directeur van Europol gemachtigd tot het met de Amerikaanse autoriteiten aanknopen van onderhandelingen over een dergelijke overeenkomst. In overeenstemming met het Besluit van de Raad van 27 maart 2000 tot machtiging van de directeur van Europol om onderhandelingen aan te knopen over overeenkomsten met derde staten of niet aan de Europese Unie gerelateerde instanties2, heeft het gemeenschappelijk controleorgaan van Europol een voorlopig advies uitgebracht, waarin het reeds een aantal speciale punten aanwijst waaraan tijdens de onderhandelingen met de Verenigde Staten bijzondere aandacht dient te worden besteed. De onderhandelingen zijn evenwel nog niet begonnen. De door het Geachte Parlementslid gestelde vragen met betrekking tot de uitwisseling van persoonsgegevens tussen de Verenigde Staten en Europol zullen in het kader van deze onderhandelingen worden besproken en kunnen daarom in het huidige stadium nog niet in detail worden beantwoord.

Op grond van het Besluit van de Raad van 12 maart 1999 (artikel 2, lid 1, sub b)) kan de directeur van Europol, bij wijze van uitzondering toestaan dat aan een derde land of een derde instantie, onder zeer beperkte voorwaarden en overeenkomstig de voorschriften van artikel 18 van de Europol-Overeenkomst, persoonsgegevens worden verstrekt. De directeur van Europol heeft op 28 september 2001 besloten toe te staan dat aan de Verenigde Staten persoonsgegevens werden verstrekt in verband met het onderzoek van de op 11 september 2001 gepleegde terroristische aanslagen.