Voor openbaar vervoer, grote bouwwerken of levering van schoonmaakdiensten moet de overheid steeds vaker de geschiktste leverancier kiezen via openbare aanbesteding. GroenLinks wil dat opdrachtgevers ook milieuprestaties, werkgelegenheid- en arbeidsvoorwaarden kunnen laten meewegen. Deze week stemde het Europees Parlement gedeeltelijk in met deze wijziging van de Europese aanbestedingsregels.

Openbaar aanbesteden is een ingewikkeld proces. Een opdrachtgever maakt kenbaar dat hij een opdracht wil laten uitvoeren en geeft aanbieders de gelegenheid daarop te reageren. Vervolgens kiest hij uit de geïnteresseerde aanbieders de meest geschikte. Daar zijn regels voor met precies vastgestelde besliscriteria. Omdat Europa één markt is, moeten bij grote opdrachten ook buitenlandse bedrijven kunnen meedingen. Dat heet Europese aanbesteding. GroenLinks-europarlementariër Theo Bouwman: "De huidige aanbestedingsregels zijn niet helder over die besliscriteria. De groenen vinden het heel belangrijk dat juist de overheid een voortrekkersrol kan spelen bij grote opdrachten, door bijvoorbeeld duurzaam bouwen, of iets simpels als de inkoop van Max Havelaar koffie. De stemming van vandaag maakt dat mogelijk, maar lost helaas veel van de complexiteit niet op. Slechts een kleine stap vooruit dus."

Finse bussen
Dat de huidige aanbestedingsregels onduidelijk waren, blijkt uit de processen waarbij het Europese Hof uitkomst moest bieden. Zo werd de Finse hoofdstad Helsinki voor het Europese Hof gedaagd door een bedrijf dat een grote opdracht aan de neus voorbij zag gaan. Het ging om het openbaar busvervoer in de stad. De Finse bestuurders kozen voor een milieuvriendelijk alternatief, dat daarom duurder was. De goedkoopste aanbieder was van mening dat de gemeente hem de opdracht had moeten geven en sleepte de stad voor het Hof. Het Hof pleitte de gemeente Helsinki vrij en gaf daarmee aan dat zij het meewegen van milieucriteria toelaatbaar vindt.

Sociale & milieucriteria
De groenen en de sociaal-democraten in het EP wilden de mogelijkheid tot opname van sociale en/of milieucriteria in een openbare aanbestedingsopdracht duidelijker vastleggen. "Zolang de offerteaanvraag helder en transparant is, en alle inschrijvende bedrijven een gelijke kans hebben om aan die criteria te voldoen, moet opname van arbeidsvoorwaarden, werkgelegenheid of milieueisen mogelijk zijn", aldus Bouwman.

Verdeelde stemming
Woensdag 2 juli stemde het Europees Parlement over de voorstellen van de groenen en sociaal-democraten. Een aantal haalde het wel, andere niet. Bouwman: "De liberalen hebben met name op het gebied van milieu met ons meegestemd. Die voorstellen hebben het grotendeels gehaald. Op sociaal vlak stemden ze grotendeels tegen. Van die voorstellen zijn er helaas weinig aangenomen." Opname van ethische criteria (fair trade etc) haalde het niet, maar het stimuleren van arbeid van gehandicapten kreeg wel een meerderheid. Op milieugebied zijn 'de bussen van Finland' nu wettelijk mogelijk, maar het eisen van gebruikmaking van eco-keurmerken in een offerte is niet vastgelegd. Bouwman: "Hierdoor blijft het onduidelijk of de opdrachtgever - bijvoorbeeld een school - van een bouwbedrijf mag eisen duurzaam hout te gebruiken. Zo'n vraag zal in de toekomst wellicht helaas bij het Europese Hof uitgevochten moeten worden."

Aansporen
Toch hoopt Bouwman dat de opgenomen criteria overheden aanspoort die aspecten mee te nemen bij de opdracht. "We roepen bedrijven op tot maatschappelijk ondernemen. Nu worden ook overheden geprikkeld maatschappelijk te besturen", aldus Bouwman die voorzitter is van de commissie werkgelegenheid en sociale zaken. "Tien tot vijftien procent van het bruto nationaal product beslaat het werk in opdracht van de overheid. Als daar de sociale en milieudoelstellingen worden meegenomen kan dit voor een enorme innovatie op dit gebied zorgen."

Hoogte aanbestedingsbedrag
Ook is besloten de ondergrens - het bedrag waarbij een overheidsinstelling verplicht is de opdracht Europees aan te besteden – te verhogen. Een goed besluit vindt Bouwman: "Onder de oude regeling zijn gemeenten verplicht om ook bij relatief kleine bedragen de aanbestedingsregels toe te passen, met alle administratieve rompslomp van dien. Die drempel ligt dus nu een stuk hoger."