De Europese politiek staat voor een belangrijke keuze: staan we garant voor de Europese waarden of kijken we toe hoe een gezonde Europese rechtsstaat steeds verder afglijdt naar een autoritair regime? Op woensdag 12 september stemt het Europees Parlement over het Hongarije-rapport van Europarlementariër Judith Sargentini waarin die keuze voorligt.

Het is tijd om op te staan en te zeggen: tot hier en niet verder, stelt Sargentini. “De Europese Unie heeft de plicht om de rechten van al haar burgers te beschermen. Europeanen en Hongaren kunnen er niet meer vanuit gaan dat ze eerlijk en gelijk behandeld worden door de Hongaarse overheid. Daar kunnen we met dit rapport iets aan doen.”

Als een twee derde meerderheid de conclusies van Sargentini steunt, dan concludeert het Europarlement voor het eerst in de geschiedenis dat er in een EU-land sprake is van een duidelijk gevaar voor een ernstige schending van de democratie, fundamentele rechten en rechtsstaat. 

Sargentini deed het afgelopen jaar grondig onderzoek naar de situatie in Hongarije. Ze sprak in Boedapest en in Brussel met vertegenwoordigers van de Hongaarse regering, met mensenrechtenorganisaties en met internationale organisaties als de Raad van Europa, het Agentschap voor Fundamentele Rechten en de Verenigde Naties.

“De afgelopen jaren houdt de Hongaarse overheid een ware heksenjacht op alles wat thuishoort in een gezond werkende democratie”, aldus Sargentini. “Persvrijheid, ngo's, universiteiten en de rechten van minderheden en vluchtelingen worden keer op keer slachtoffer van de grillen van de Hongaarse premier Viktor Orbán.”

Waarom is het onderzoek van Sargentini bijzonder?

De centrale vraag in het onderzoek van Sargentini is of de Hongaarse regering de democratie en rechtsstaat heeft ondermijnd er een zogenaamde een artikel 7-procedure gestart moet worden. Dat is een soort Europese noodrem voor EU-landen die de Europese waarden uithollen. Een artikel 7-procedure zou als ultieme uitkomst kunnen hebben dat Hongarije haar stemrecht bij de Europese Raad verliest. Voordat het zover is moeten ook de leiders van alle EU-landen zich uitspreken over de situatie in Hongarije. 

Wat zijn de Europese waarden?

De Europese waarden staan opgesomd in artikel 2 van het Europees Verdrag: 

“De waarden waarop de Unie berust, zijn eerbied voor de menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en eerbiediging van de mensenrechten, waaronder de rechten van personen die tot minderheden behoren. Deze waarden hebben de lidstaten gemeen in een samenleving die gekenmerkt wordt door pluralisme, non-discriminatie, verdraagzaamheid, rechtvaardigheid, solidariteit en gelijkheid van vrouwen en mannen.”

Wat zijn voorbeelden waarin Hongarije de democratie en rechtsstaat ondermijnt?

  • Er zijn ernstige zorgen over de vriendjespolitiek in de rechterlijke macht. De Hongaarse regering dwong de onafhankelijke rechters met vervroegd pensioen te gaan en verving ze met eigen mensen.
  • Daarnaast staat de persvrijheid onder druk en verdwijnen onafhankelijke media. Zelfs de laatste onafhankelijke tv-zender in Hongarije, Hír TV, is recent overgenomen door een vriend van Orban. Als resultaat daarvan is de zender nu veranderd in een spreekbuis van de Hongaarse regering.
  • Ook maakt de Hongaarse regering misbruik van ons EU-geld. EU-fondsen bestemd voor het verbeteren van het leven van Hongaarse burgers verdwijnen in de zakken van corrupte vriendjes en familieleden van Orban. Zo hebben Europese belastingbetalers meebetaald aan een de nostalgische trein die nu rijdt tussen twee dorpen waar Orban is opgegroeid. Dit is een traject van niet eens zes kilometer dat dagelijks 2500 passagiers zou moeten vervoeren maar in werkelijkheid maar rond de honderd schommelt. 

Wat zijn de belangrijkste conclusies uit het rapport?

“Uit diverse onderzoeken van onafhankelijke internationale organisaties blijkt dat de Hongaarse rechtsstaat in hoog tempo is verslechterd door het beleid van de Hongaarse regering”, stelt Sargentini. “De feiten liegen er niet om; ik kan niet anders concluderen dan dat ernstige schending van de Europese waarden, die we met z’n allen delen, systematisch aan de orde is.”

“We zien al jaren dat Orbán alle normen en waarden van de Europese Unie aan de kant schuift”, zegt Sargentini. “Als een land duidelijk de gedeelde waarden niet langer erkent, moet worden ingegrepen voordat het verder afglijdt naar een autoritair regime.”

Hoe gaat de procedure in het Europees Parlement?

Op dinsdag 11 september om 15u debatteert het Europees Parlement plenair in Straatsburg over het rapport van Sargentini. De stemming over het rapport volgt dan op woensdag 12 september, tussen 12u en 14u. Het rapport wordt aangenomen als minimaal twee derde van de stemmende Europarlementariërs voor stemt en als het aantal voorstemmers in totaal minimaal 376 is. Dat betekent dat als Europarlementariërs wel stemmen, maar zich onthouden, ze meetellen bij de nee-stemmers.

Waarom is deze stemming belangrijk voor democratie in heel Europa?

Als het rapport van Sargentini wordt aangenomen, dan zet het Europarlement voor het eerst de ultieme stap een EU-land op het matje te roepen omdat de democratie daar achteruit gaat. Dat heeft niet alleen gevolgen voor Hongarije, maar geeft ook een stevig signaal af naar andere EU-landen waar de Europese waarden onder druk staan. Denk aan Polen of Roemenië.

Sargentini: “Daarom is het belangrijk dat alle Europarlementariërs zich nu moeten uitspreken. De keus is helder: steunen ze de status-quo waarin de grote partijen elkaar de hand boven het hoofd blijven houden? Of kiezen ze, onomwonden, voor het beschermen van onze gezamenlijke Europese waarden: democratie, bescherming door de rechtstaat en vrijheid van meningsuiting?”