Het verkeer in Dar es Salaam is verschrikkelijk. Alles staat de hele dag vast, maar niet gisteren, tijdens verkiezingsdag. Het centrum was uitgestorven en winkels waren dicht. Vandaag is het al weer meer business as usual, maar niet hier in de diplomatenwijk. Het optellen van de uitslagen gebeurd hier om de hoek, in het Julius Nyerere Convention Centre en dus zijn alle straten daaromheen afgezet en kom je slechts met je diplomatieke pas door de roadblocks.
Vanochtend ontmoette ik de chiefs van de andere waarnemingsmissies waaronder voormalig president Armando Guebuza van Mozambique als hoofd van de missie van de Afrikaanse Unie en Goodluck Jonathan, voormalig president van Nigeria namens het Gemenebest. Beide heren traden uit zich zelf terug. Guebuza hield zich aan de wet en stelde zich na twee termijnen niet meer beschikbaar en Jonathan werd weggestemd en nam daar genoegen mee. Vooral dat laatste geeft hem hier enorm veel goodwill. Ik heb hele andere beelden bij hem als president van Nigeria.
Alle missies gaven hun indrukken van de voorbije dag. We kunnen constateren dat het stemmen vreedzaam is verlopen. Stembureaus gingen op tijd open. Alles was er: biljetten, stembussen, onuitwasbare inkt om je pink in te dopen en de medewerkers van de stembureaus wisten wat ze moesten doen. Er waren 65 duizend stembureaus, dus er ging zeker ook wel wat mis, maar op basis van bezoek aan meer dan 625 stembureaus door Europese waarnemers, durven wij wel te zeggen dat het stemmen goed tot zeer goed verlopen is.
Stemmen tellen
Maar nu moet er dus opgeteld worden. En dat is met bijna 23 miljoen stemgerechtigden voor drie tot vijf verkiezingen een hele klus. Vorig jaar in Mozambique concludeerden we ook dat het stemmen ‘ordentelijk’ verlopen was, maar ging er bij het samenvoegen van resultaten heel veel mis en niet allemaal per ongeluk.
Politieke partijen volgen het tellen met argusogen. De oppositie heeft er weinig vertrouwen in. Hun beoordeling van het verloop van de verkiezingen hangt uit van de uitslag. De Europese waarnemingsmissie hanteert andere criteria. Wij kijken naar het hele plaatje: Werden alle partijen gelijk bedeeld met televisietijd? Wist de Kiesraad de politieke partijen voldoende inzicht te geven in het verkiezingsproces? Weten kiezers eigenlijk wel hoe verkiezingen in hun werk gaan? Voorziet de Tanzaniaanse kieswet wel in voldoende mogelijkheden voor iedereen om zich verkiesbaar te stellen? Over dat laatste oordeelden mijn voorgangers in 2010 van niet. Je kunt bijvoorbeeld niet als onafhankelijk kandidaat meedoen aan de presidentsverkiezingen. Behalve dat wij in Nederland geen president hebben, kunnen wij ons dat niet voorstellen. Het fenomeen politieke partij is bij ons zelfs niet in de wet opgenomen.
De collega's van de andere waarnemingsmissies kijken eigenlijk alleen maar naar de dag van gisteren. Zij staan te juichen bij het verloop. Wij sleutelen vandaag verder aan ons voorlopige rapport van morgen. We controleren onze statistieken, analyseren de opmerkingen van onze 141 waarnemers en we wegen onze woorden. En tussendoor zitten we aan de telefoon met onze mensen op Zanzibar, want daar liep het in het verleden juist bij het optellen nog al eens fout.