Toespraak Paul Rosenmöller op GroenLinkscongres in de nieuwe Buitensociëteit te Zwolle
A. Internationaal
Oostenrijk
Congres,
Het nieuwe millennium is nu een week of tien oud.
We hebben elkaar allemaal uitgebreid het beste toegewenst.
Veel van die wensen zullen hopelijk uitkomen.
Een werd al snel ruw verstoord.
De vurige wens tot versterking van de democratie in Europa.
In Oostenrijk kwam er een regering met extreem rechts.
Zwak was aanvankelijk het verzet daartegen van de Nederlandse regering.
Veel sterker was het verzet in België en Frankrijk.
Gelukkig kwam de hele Unie snel met maatregelen tegen de regering met Haiders FPÖ.
Een regering die waarden vertegenwoordigt die haaks staan op de grondslagen van de Europese Unie, hoort dat ook te voelen.
Het Oostenrijkse regeerprogram kent nog geen racistische passages.
Maar we zullen hun daden goed in de gaten houden.
Met nog intensievere banden met de Oostenrijkse Groenen.
De lessen uit het verleden moeten niet alleen verspreid maar ook toegepast worden.
En één daarvan is dat het gevaar van opkomende extreem rechtse partijen niet onderschat mag worden.
Passiviteit zou een vrijbrief zijn voor andere extreem rechtse krachten in Europa om ongehinderd door te stomen naar de macht.
Dat moet voorkomen worden.
Vaak zeggen we dat democratie en tolerantie, culturele openheid zo je wilt, geen gegevenheden zijn.
Dat we ze telkens moeten bevechten.
Dit is zon moment dat in praktijk te brengen.
Laat zien waar je staat.
Collectief kan dat door juist en vooral zon Oostenrijkse regering te isoleren.
Individueel bepalen mensen zelf wat ze doen of laten.
Dat ons staatshoofd daags na de installatie van dat kabinet, daags na de sancties van de EU, afreist naar de Oostenrijkse sneeuw hadden wij graag anders gezien.
Schaamteloos wordt daar dan propaganda mee bedreven.
Wim Kok had hier een andere inschatting moeten en kunnen maken.
Zuid-Afrika
Congres,
Tot zover het slechte nieuws over de democratie.
En dat nog wel uit Europa.
Beter is het nieuws uit Zuid-Afrika.
De apartheid is verslagen, de democratische rechtsstaat wordt opgebouwd.
Zonder bijltjesdag en dat mag een wonder heten.
Een voorbeeld zonder weerga, ook voor delen van Europa anno 2000.
Verzoening is het eerste woord dat Nelson Mandela uitsprak toen hij na 27 jaar gevangenschap werd vrijgelaten.
Dat niet alleen zeggen, maar er ook massale steun voor krijgen en in de praktijk toepassen is een ongelooflijke prestatie.
Indrukwekkend was het bezoek aan de cel van Mandela op Robbeneiland.
Om hem en anderen vrij te krijgen uit de houdgreep van de apartheid hebben we in ons land gedemonstreerd en geboycot.
Wij, van GroenLinks, de jongeren van toen, uitgedost met spandoek, luidruchtig en vol overtuiging.
Zij, van Dwars, de babys van toen, ingepakt in een draagzak en daarin vaak ook heel luidruchtig.
Daar moest ik aan denken glurend door de tralies van zijn cel van 2 bij 2,5 meter.
Wat je een hond nog geen dag aandoet, werd strijders voor de vrijheid tientallen jaren aangedaan.
Veel wordt er nu geïnvesteerd Er zijn volop kansen.
In het onderwijs, de economische structuur en woningbouw.
Maar er zijn ook de gevaren.
Werkloosheid en armoede vormen een tikkende tijdbom.
Aids leidt tot een humanitaire en economische ramp.
Dat moet worden voorkomen.
In het belang van het land en zijn mensen.
Maar ook in het belang van de hele regio.
Een sterk en democratisch Zuid - Afrika bevordert de stabiliteit.
Zuid-Afrika kan zelf veel, maar niet alles.
De Nederlandse hulp houdt echter over 4 jaar op.
Dat doet geen recht aan de enorme inspanningen die daar moeten worden geleverd.
Ik wil een nieuw debat om de hulp te continueren.
De ontwikkeling van Zuid-Afrika naar een multiraciale, democratische rechtsstaat mag niet mislukken.
Maar Afrika kent ook vele problemen.
Een ware natuurramp teistert Mozambique.
Een aantal jaren van stabiliteit, groei, hoop en perspectief spoelen letterlijk weg.
De hulp kwam langzaam op gang, ons land deed zijn plicht.
Maar straks zijn de cameras vertrokken en is de noodhulp op.
Wil het land zich dan weer kunnen opbouwen dan is internationale schuldkwijtschelding van het grootste belang.
Daarom een oproep aan Minister Herfkens.
Zet je actief in voor schuldkwijtschelding gekoppeld aan wederopbouwprojecten zodat Mozambique zich aan deze klemmende ellende kan ontworstelen.
Resolutie vrede en veiligheid
Congres,
Een strijd voor de vrijheid die vreedzaam verloopt.
Het is helaas nog een uitzondering.
Geweld voert nog te vaak de boventoon.
Vaak ingegeven door etnische verschillen; religieuze of nationalistische sentimenten.
Die complexiteit vraagt om een voortdurend debat over vrede en veiligheid.
Als partij zetten we daarin vandaag weer een nieuwe stap vooruit.
Ter afronding van een open en stevig debat met leden en betrokken buitenstaanders.
Openheid over kwetsbare themas dat dwingt terecht respect af.
De resolutie die we bespreken is een goed stuk werk.
Een regelrecht compliment aan iedereen die eraan heeft bijgedragen.
Een logisch voortvloeisel uit tien jaar Groenlinkse politiek na de Koude Oorlog.
De resolutie verwoordt meer eensgezindheid dan ooit.
En dat is winst.
We hebben in onze eigen jonge geschiedenis dan ook wel harde lessen geleerd.
Voor mij persoonlijk gaat dat terug naar 1991.
Toen werden, na de terechte afkeuring van de golfoorlog, de Koerden in Noord-Irak systematisch geterroriseerd
Met inzet van het militaire instrument hebben ook wij er toen voor gekozen de Koerden vanuit de lucht te beschermen.
Dat was het moment waarop GroenLinks eensgezind vond dat het helaas soms nodig is militair in te grijpen.
Bij grootschalige schending van mensenrechten of dreigende genocide.
Met als regel een VN-mandaat, bij hoge uitzondering zonder.
Dat alles bindt ons.
Op die wijze kwam uiteindelijk ook een vredesakkoord in Bosnië tot stand.
In Kosovo en Bosnië ziet een internationale troepenmacht onder NAVO-leiding toe op de naleving.
Niet ingrijpen heeft elders geleid tot ongekende moordpartijen.
De Internationale Gemeenschap keerde Rwanda de rug toe.
Iedereen kent de afschuwelijke gevolgen.
Dat heb ik nooit kunnen uitleggen.
Daarom hebben we de afgelopen jaren een voortdurend debat gehad over vrede en veiligheid.
En daarom zullen we de komende jaren dat debat ook voortzetten.
Alleen in een statische wereld zal dat debat verstommen, maar helaas
Door het debat groeit ook de overeenstemming.
Over de doelen die we willen bereiken.
Over de wegen die we willen bewandelen.
Terecht krijgt het voorkomen van conflicten nog meer nadruk.
Daarmee valt letterlijk een wereld te winnen.
Maar er ligt ook een opdracht.
We moeten het concept van conflictpreventie meer handen en voeten geven.
Graag zet de fractie de komende maanden haar schouders onder dit partijproject.
Op de manifestatie over conflictpreventie in het najaar zullen we weer een nieuwe stap vooruit zetten.
We zijn het in de resolutie eens over de betekenis van de NAVO bij vredesoperaties in Bosnië en Kosovo.
En ook dat de NAVO op de langere termijn zeker niet het voertuig van vredes- en veiligheidsbeleid in Europa hoeft te zijn.
Blijft over de vraag naar de instrumentele invulling voor de korte en middellange termijn.
Moeten we nu bij het bouwen aan een breder Europees veiligheidssysteem wel of niet uitsluiten dat de NAVO daar een rol in kan spelen.
Variant 1 houdt die mogelijkheid open.
Variant 2 wil de NAVO vervangen.
Wat ik zelf in deze discussie belangrijk vindt zijn de volgende 3 punten:
1) Tien jaar geleden vonden wij de OVSE hét alternatief voor de NAVO. Dat is achterhaald. De OVSE moet als conflictpreventiespecialist nummer één sterker en beter. Zij is echter niet geschikt voor de uitvoering van militaire vredestaken. Daar zijn we het over eens. Maar laten we er ook van leren. Een meer open formulering in de eerste variant biedt meer ruimte, ook voor het vervolgdebat. Het bepaalt niet nu al of er iets moet worden vervangen, laat staan waardoor.
2) Bij uitzending van Nederlandse militairen vind ik het van groot belang dat Nederlandse politici daar de verantwoording voor nemen, en daar later onder alle omstandigheden op aanspreekbaar zijn. Dat is alleen in de eerste variant het geval. Politieke verantwoordelijkheid overhevelen naar het VN-kantoor in New York leidt in geval van calamiteiten of incidenten tot anonieme verantwoordelijken.
3) In de resolutie worden 8 belangrijke criteria genoemd waar een veiligheidsorganisatie aan moet voldoen. Dat zijn eisen die we ook stellen aan andere internationale organisaties als VN, OVSE of EU indien zij veiligheidstaken hebben of uitvoeren. Het terechte verschil is dat we over de NAVO veel kritischer zijn. Beide varianten stellen dezelfde eisen zolang de NAVO nog bestaat. (Hoewel variant twee wel gelijk spreekt over vervanging van de NAVO en dat is dan weer het verschil).
Terecht bestaat de indruk dat deze verschillen toch te overbruggen zouden moeten zijn. Ik heb dat ook nog geprobeerd, maar tot op dit moment is dat nog niet gelukt. Helaas.
B. Binnenlandse politiek
Nu de binnenlandse politiek.
Er waren een paar kwesties waarbij we succesvol oppositie konden bedrijven.
Het begon met de gasboringen in de Waddenzee. Het uiteindelijke compromis zet de deur toch weer op een kier.
Dankzij Ineke kreeg VVD-staatssecretaris Remkes het moeilijk in het huurdebat. Zonder de slappe knieën van de PvdA, hadden we de huurverhoging niet een beetje maar zelfs helemaal kunnen aftoppen.
En Ab ronselde succesvol een Kamermeerderheid tegen kindsoldaten.
Bij het belastingplan ging het minder voorspoedig.
Wel is het Kees gelukt om GroenLinks stevig op de fiscale kaart te zetten.
Met een eigen alternatief: sociaal en groen. En met een eind aan het taboe op de hypotheekrente.
Maar het debat zat potdicht door een paars monstercompromis.
Onze tegenstem tegen deze schaamteloze lastenverlichting van 6 miljard was dan ook logisch.
Gezakt voor het examen, toeterde VVD-leider Dijkstal.
Het is altijd fijn als je politieke tegenstanders aangeven dat je op de goede weg zit.
Laat de VVD een keer examen doen voor een humaan asielbeleid.
De VVD weet iedere keer weer onder haar eigen ondergrens door te gaan.
Zo stelde Henk Kamp voor om artsen aangifte bij de vreemdelingendienst te laten doen van illegale patiënten. Te wansmakelijk voor woorden.
GroenLinks geeft zelf het goede voorbeeld.
Naast het zorgfonds voor illegalen, willen wij een onderwijsfonds.
Onderwijs is een grondrecht. Ook voor leerlingen zonder verblijfsvergunning.
De goede opmaat voor de campagne vluchtelingen welkom die morgen om 12.30 uur start op de Dam in Amsterdam. Georganiseerd door een breed platform van maatschappelijke organisaties. Dit om de kloof te dichten tussen overheid en beleid, én samenleving en praktijk. Want ondersteuning van vluchtelingen is één van de grootste vrijwilligersbewegingen van Nederland.
In buurten, dorpen en steden.
Ik roep ook alle actieve Groenlinksers: laat zien hoe groot het draagvlak is voor een migratiebeleid met een menselijk gezicht.
Paars en het financieel- en sociaal-economische beleid
Op de goede weg zitten, kan van paars-2 zelf niet meer gezegd worden.
In anderhalfjaar tijd twee ministers in de berm en ook de hele ploeg al eens
demissionair op de vluchtstrook.
Dat is zelden vertoond.
De paarse bus loopt niet lekker meer.
Het financieel-economische motorblok ligt uit elkaar.
Door alle economische voorspoed is het regeerakkoord ruimschoots achterhaald.
Er wordt geruzied over wat er met alle meevallers moet gebeuren.
Paars gaat uit van een veel te lage economische groei.
Daarom stroomt de schatkist nu over van de inkomstenmeevallers; zo'n slordige 25 miljard is de stand.
En het gaat maar door.
Daar kan je leuke dingen voordoen.
Helaas, het regeerakkoord verplicht tot verlagen van het financieringstekort en lasten voor de burger.
Collectieve uitgaven zijn taboe.
De VVD dreigt zelfs met een crisis als daaraan gemorreld wordt.
Beter bewijs dat het vooral hún regeerakkoord was, kan je niet hebben.
Inmiddels is er een financieringsoverschot en zijn miljonairs een modaal verschijnsel.
Het kabinet wil slechts 2 miljard uitgaven vervroegen.
Dat is dus geen cent extra.
Zalm liet dit voorstel vergezeld gaan van een zelf gemaakte Duck-strip.
Hij zwemt als oom Dagobert in het binnenstromende geld.
De fractievoorzitters die om maatschappelijke investeringen vragen, zijn de zware jongens.
Een freudiaanse vergissing.
Zalm is toch echt zelf een zware jongen.
Samen met Kok staat hij garant voor bewuste publieke onderbesteding en overdadige particuliere consumptie.
Ondertussen schreeuwt de samenleving om een socialer financieel kader.
Na 20 jaar saneren zijn de zorg en het onderwijs budgettair uitgewoond.
Hoe kan het dat in een steenrijk land burgers naar de rechter lopen om hun recht op elementaire voorzieningen af te dwingen?
Waarom is de thuiszorg - als die al beschikbaar is - een haastklus?
Waarom kampt iedere zorginstelling - van gehandicaptenzorg tot verpleeghuis - met krapte en wachtlijsten?
Daar komt nog eens bij dat paars vrijwel geen geld heeft uitgetrokken voor stijging van de salarissen in onderwijs en zorg. Dat krijg je als je de economische groei bewust te laag inschat.
Geen wonder dat het onderwijs acties voorbereid tegen het schamele CAO-bod van minister Hermans.
Dit kan en moet anders.
De fractie kiest voor een ander begrotingsbeleid.
Een beleid dat uitgaat van een reële economische groei (2.75% per jaar).
Zo komen er miljarden extra per jaar vrij voor investeren, investeren en nog eens investeren. In zorg, in onderwijs, in milieu.
Door tegelijk de lastenverlichting te stoppen, kan ook de staatsschuld omlaag.
Maar we kunnen het niet alleen.
Er moeten veel meer maatschappelijke krachten worden gemobiliseerd.
Onderwijzers en verzorgers beginnen zich te roeren.
Het komt er nu op aan een echte vuist te maken.
Er is behoefte aan een Platform tegen Publieke Armoede.
Een krachtenbundeling van maatschappelijke organisaties, vakbonden en kerken,
Die een sterke collectieve sector willen door te breken met de Zalm-norm.
WAO
Opnieuw speelt ook de WAO-kwestie weer op.
De WAO kent bovenal een uitvoeringsprobleem.
Dat komt door de volstrekt mislukte privatisering.
Er wordt nog steeds veel te weinig gedaan om te voorkomen dat mensen na een jaar automatisch in de WAO terechtkomen.
WAOers hebben de afgelopen jaren een enorme prijs moeten betalen.
Nu wordt het tijd de werkgevers en de uitvoerders aan te spreken.
Behalve voor de VVD.
Mensen met psychische kwalen, stress en jongeren moeten van hen uit de WAO.
Dat de VVD zich koestert in haar politieke isolement, dat wisten we.
Maar dat ook het CDA in quarantaine wil in de rechtse hoek, verbaast.
Eerst de kiezer paaien met een sociaal gezicht.
En dan de WAOers confronteren met een asociaal beleid.
Het WAO debat vraagt om een krachtig progressief offensief. Er is immers een meerderheid in de Kamer voor een andere aanpak.
Onlangs daagde ik in Zaanstad Melkert uit om rond de WAO een linkse coalitie te vormen met een aanvalsplan. Laat ik dat vandaag concretiseren met 5 punten:
- een sluitende aanpak voor alle nieuwe WAOers. Dus niemand in de WAO zonder reintegratietraject, scholingsaanbod sociale activering of zorgaanbod.
- het recht op reïntegratie wordt wettelijk vastgelegd; een uitgebreider ARBO dienstenpakket voor werkgevers wordt een verplichting.
- Middelen voor reïntegratie en scholing veel eerder in het eerste ziektejaar inzetten.
- Uitbreiding van de persoonsgebonden budgetten ter bevordering van de reintegratie.
- Graag praten wij ook over het terugdraaien van de geprivatiseerde ziektewet.
Melkert vond het echter nog niet aan de orde. Als het om de WAO gaat lijken de sociaal-democraten soms net konijnen voor een lichtbak.
Zo kan de VVD blijven domineren.
Schiphol en milieunormen
Afgelopen weken kwamen twee adviezen over Schiphol uit.
Van de Commissie Geluidhinder en van de Commissie voor de Milieueffectrapportage.
Ze luiden allebei de alarmbel.
Doorgroeien op Schiphol in dit tempo is onmogelijk als je de milieunormen serieus wilt nemen.
Leefbaarheid, geluid, luchtvervuiling en veiligheid, op al deze onderdelen gaat het flink mis als we de kabinetsplannen door laten gaan.
Ieder jaar 20.000 vluchten erbij is echt onmogelijk, concluderen beide adviesorganen.
Geen prettige boodschap voor het kabinet zou je denken.
Het jarenlange gedogen en modderen zou toch achter ons liggen?
Een schone lei.
Maar ook het beleid voor de komende jaren kan de toets der kritiek niet doorstaan.
De laconieke reactie op deze adviezen is tekenend.
Al zegt Netelenbos dat ze de sector aan de normen zal houden, we weten uit het verleden dat die woorden vluchtig zijn als kerosine.
Het is onbegrijpelijk dat men deze adviezen domweg negeert, en rustig af gaat zitten wachten tot het weer te laat is.
En we weer de boodschap krijgen dat er echt niks anders op zit dan gedogen.
Ooit werd Ad Melkert er horendol van. Inmiddels lijkt ook zijn PvdA-fractie Oost-Indisch doof.
De leefbaarheid en de veiligheid rondom Schiphol verdienen beter, veel beter.
Peper en de integriteit van bestuur
Wie ook veel op Schiphol was al die jaren was Bram Peper. Met vrouw en kinderen en tickets van de zaak. Het rapport van de Rotterdamse Raadscommissie bevestigt helaas het beeld wat er de laatste maanden over Peper is ontstaan.
Een bestuurscultuur en een declaratiegedrag dat absoluut niet deugt.
Eigenlijk voel ik me driedubbel belazerd:
Allereerst omdat Peper alles altijd heeft ontkend, terwijl er nu keiharde feiten liggen.
Ten tweede omdat die feiten, die hij maandag al kende, natuurlijk de rede waren om op te stappen. En niet de veelbesproken liefde voor het openbaar bestuur en de vrijheid om terug te vechten.
En tenslotte omdat hij door zijn opereren iedereen in politiek en bestuurlijk Nederland belast en in diskrediet brengt.
Ga er maar aanstaan het vertrouwen weer te herstellen.
Peper kan daar nog 1 bijdrage aan leveren:
Alle privé-declaraties zo snel mogelijk terugbetalen.
Informatiesamenleving
En, als zo vaak, het vrolijke nieuws kwam van de beursvloer.
Is er hier iemand in de zaal met aandelen worldonline?
Dan kunnen we misschien alvast voor hem of haar een collecte houden.
De hype van de interneteconomie kent geen grenzen.
Tenminste tot de speld in de ballon gaat.
Zelfs sommige politici raken helemaal in de ban van de informatiesamenleving.
Wim Kok is een late bekeerling, maar dat zijn vaak de fanatiekste.
Deze week was hij voor een lesje derde weg bij Tony Blair. Uiteraard live op het net. Internet moet gratis ter beschikking komen voor jongeren, sprak de minister-president.
Alleen kon hij dat niet regelen. Dus hij hoopte dat de markt meeluisterde.
Congres,
Dat is nu precies wat er mis is met de rol van de overheid in de informatiesamenleving.
De overheid staat langs de zijlijn in plaats dat zij spelbepaler is.
Want het gaat in de informatiesamenleving om toegankelijkheid voor iedereen, om de onafhankelijkheid van informatie, om pluriformiteit.
Gelijke kansen, vrijheid van meningsuiting en democratie horen ook de grondstof te zijn van de virtuele wereld.
De overheid moet spelregels durven stellen.
Om te beginnen tegen te grote machtsconcentraties. Het volstaat niet om alleen bezorgd te reageren als UPC de baas wordt op de kabelmarkt, maar ook Tv-stations heeft en andere internetproviders van haar kabel uitsluit.
Die kabel was niet zo lang geleden gemeenschapsgoed, een nutsvoorziening.
Hij is geprivatiseerd, want dan zou door concurrentie de burger van lage tarieven en een prachtig pakket diensten profiteren.
En wat dreigt als eindresultaat: een nieuwe monopolist op internationale schaal met torenhoge tarieven, veel pulp en gedwongen winkelnering.
De fractie zal waar paars in gebreke blijft met initiatiefwetgeving komen.
GroenLinks moet snel surfen naar de voorhoede van het debat over de informatiesamenleving.
Daarom juicht www.paul.nl het toe dat er straks workshops zijn over kenniseconomie en informatiesamenleving.
En vergeet ook niet de deze maand geheel vernieuwde GroenLinkswebsite regelmatig aan te klikken.
Slot
Congres ik rond af.
Het gaat goed met onze partij.
Zeer goed zelfs.
4 fantastische verkiezingsoverwinningen op een rij.
Dat is het resultaat waar velen jaren aan gewerkt hebben.
Met dat gegroeide vertrouwen moeten we zorgvuldig omgaan.
Niks geen schuivende panelen, maar kritisch en creatief blijven.
Onverminderd doorgaan nieuwe themas te agenderen.
De groene, de linkse, de progressieve alternatieven verder uitwerken.
Daar steun voor zoeken, dat was en blijft onze kracht.
Vanuit die kracht zullen we offensief blijven opereren.
Dan kunnen we de gewenste verandering afdwingen.
We hebben de idealen en willen ze graag verwezenlijken.
We hebben de alternatieven en willen ze graag realiseren.
We hebben kader, kiezers en veel gekozenen
En samen gaan we op weg naar een groener en socialer Nederland.