Met de integratie van het economisch, het sociaal en het milieubeleid van de Europese Unie wil het nog niet echt lukken. In haar 'syntheserapport' ter voorbereiding van de Top van Barcelona, die eind deze week plaatsvindt, lijkt de Europese Commissie te anticiperen op het gebrek aan interesse voor sociale en milieukwesties van de voorzitter van de Top, de Spaanse premier Aznar. Gelukkig beseft de Europese civil society wél dat duurzame ontwikkeling meer behelst dan economische groei.
"Groei is een middel om menselijke vooruitgang te boeken, geen doel op zich. Het evenaren van het Bruto Nationaal Product van de Verenigde Staten zal de EU als samenleving niet vooruit brengen, als niet tegelijkertijd sociale en ecologische duurzaamheid verwezenlijkt worden." Dat stelden het Europees Verbond van Vakverenigingen, het Europees Milieubureau en het Sociaal Platform vorige week in een gezamenlijke verklaring. De drie koepelorganisaties, die samen tientallen niet-gouvernementele organisaties met miljoenen leden vertegenwoordigen, plaatsen hiermee een kritische kanttekening bij het streven dat de EU-regeringsleiders twee jaar geleden op hun top in Lissabon formuleerden: de EU als meest concurrerende en dynamische economie ter wereld, een doel dat in 2010 verwezenlijkt zou moeten zijn.
De verenigde sociale en milieulobbyisten bekritiseren het feit dat de Commissie in haar syntheserapport geen scorebord met de sociale prestaties van de EU-landen voorlegt aan de verzamelde regeringsleiders in Barcelona. Uit zo'n scorebord zou blijken dat de lidstaten, ondanks de economische voorspoed van de afgelopen jaren, nog maar weinig vooruitgang hebben geboekt bij het terugdringen van de armoede. Het aantal Europeanen dat onder de armoedegrens leeft moet omlaag van 18 (!) naar 10 procent in 2010, dat spraken de regeringsleiders in Lissabon ook af. Maar de Commissie en de Raad van Ministers hebben de neiging om sociaal beleid te versmallen tot arbeidsmarktbeleid. Zij miskennen dat betaalde arbeid niet voor iedereen hét medicijn tegen armoede is, zeker niet als de nieuwe banen in toenemende mate wegwerpbanen naar Amerikaans voorbeeld zijn. Een echt sociaal beleid vergt zekerheden voor flexibele werkers, plus herverdeling van inkomen en werk ten gunste van degenen die aan de kant staan.
Nog geen jaar geleden, tijdens de Top van Gothenburg, stelden de regeringsleiders zich ten doel de economische groei los te koppelen van het gebruik van hulpbronnen. Het is de vraag de EU-regeringsleiders zich die doelstelling nog herinneren, wanneer zij in Barcelona de strijd aangaan over de liberalisering van de Europese energiemarkten. Niet spaarzaam energieverbruik, maar goedkopere energie als brandstof voor economische groei lijkt het oogmerk van de liberalisering. Het besef dat het vrijmaken van markten strikte regels vergt, met name op milieugebied, dringt nog maar langzaam door.
De reeds ingezette opening van de Europese elektriciteitsmarkt heeft Franse en Duitse bedrijven de gelegenheid geboden om hun overschotten aan atoom- en bruinkoolstroom te dumpen op de Nederlandse markt. Milieuvriendelijke projecten, zoals de bouw van efficiënte warmte-kracht-installaties, zijn daardoor stilgevallen. Het voorbeeld onderstreept de dringende noodzaak om het gebruik van fossiele brandstoffen en de uitstoot van kooldioxide hoger te belasten. Dat vergt een gecoördineerde Europese aanpak.
Frankrijk zal in Barcelona iets terug willen krijgen in ruil voor het openstellen van zijn energiemarkt. Op het Franse wensenlijstje staat onder meer de invoering van een Europese energieheffing. Er is alle reden om alles op alles te zetten teneinde dit dossier in Barcelona vlot te trekken. Aznar, die tot nu toe dwarslag, is gastheer en voorzitter van de Top. In die positie kan hij minder makkelijk zijn veto uitspreken.
De Europese vakbonden, milieubeweging en sociale NGO's pleiten voor een "ecologische belastinghervorming die lasten verschuift van arbeid naar het gebruik van natuurlijke hulpbronnen". Het Europese 'maatschappelijk middenveld' heeft door dat milieuverbetering en sociale vooruitgang hand in hand kunnen gaan, zonder de economie in gevaar te brengen. Het is te hopen dat dit inzicht ook tot de regeringsleiders doordringt.
Theo Bouwman (GroenLinks) is voorzitter van de commissie Werkgelegenheid en Sociale Zaken in het Europees Parlement