De Telegraaf meldt donderdag onterecht dat van de Europese Unie alle EU-landen een kilometerheffing zouden moeten invoeren. In vijf vragen en antwoorden scheiden we feit van fictie en gaan we in op het standpunt van GroenLinks rondom kilometerheffing.

1. Gaat ‘Brussel’ Nederland verplichten om een Europese kilometerheffing invoeren?

Nee. De Europese Commissie, het dagelijks bestuur van de Europese Unie, is weliswaar een voorstander van kilometerheffing omdat ze het ziet als de meest eerlijke manier ziet om automobilisten te laten betalen voor weggebruik en veroorzaakte vervuiling, maar de Europese Comissie is niet van plan om EU-lidstaten daartoe te verplichten.

Dit is de tekst van de Europese Commissie waar het om draait:

Across the EU, charging should move towards distance-based road charging systems based on actual kilometres driven, to reflect better the polluter-pays and user-pays principles. To that end, the Commission is developing standards for inter-operable electronic tolling systems in the EU, to facilitate access to markets for new tolling service providers and to reduce overall system costs.

Allereerst is het belangrijk om vast te stellen dat “should” in EU-documenten “zou moeten” betekent. Het enige dat de Europese Commissie aankondigt is dat ze bezig is met het ontwikkelen van standaarden voor kilometerheffing-systemen, want het is wel zo handig dat je niet met achtentwintig kasjes in je auto zit. Neemt een lidstaat de beslissing om over te stappen naar kilometerheffing, dan wil de Europese Commissie er voor zorgen dat de manier van kilometerheffing aansluit op die van andere EU-lidstaten, dat bevordert immers de interne markt en drukt de kosten.

2. Wat is de wetgevende betekenis van dit plan?

Het ‘Brusselse plan’ waar De Telegraaf het over heeft is een algemene communicatie van de Europese Commissie over het terugdringen van CO2-uitstoot in de transportsector. Een communicatie, ofwel mededeling, heeft geen bindend gezag en geen rechtsgevolgen. De Europese Commissie gebruikt een communicatie om haar denken uiteen te zetten over een actueel onderwerp. In het document staat niets meer en niets minder dan wat volgens de Europese Commissie goed zou zijn voor de EU.

In de bijlage van de communicatie staan een aantal actiepunten van de Europese Commissie. Daaruit blijkt dat ze wel met concrete voorstellen zal komen om de huidige wetgeving aan te scherpen. Dat gaat echter over “eerlijkheid en efficiëntie”, denk daarbij aan de mogelijkheid een hogere heffing te vragen aan auto’s die meer CO2-uitstoten.

3. Waarom is de Europese Commissie voorstander van kilometerheffing?

Kilometerheffing is eerlijker dan wegenbelasting en eenvoudiger dan tolwegen. Wegenbelasting bestaat uit een vast bedrag per jaar, terwijl bij een kilometerheffing degene die meer rijdt en dus meer vervuilt, ook meer betaalt. Zo wordt het bijvoorbeeld interessanter voor automobilisten om af en toe voor het openbaar vervoer te kiezen. Over openbaar vervoer gesproken: in de trein betaal je ook meer naarmate je verder reist.

Ook zorgt een kilometerheffing ervoor dat automobilisten meer gaan nadenken over hun route. Bovendien, als er bij de kilometerheffing voor gekozen wordt om rijden in de spits duurder te maken dan in de daluren, dan gaan automobilisten rekening houden met het tijdstip waarop ze de weg op gaan. Dat verhoogt niet alleen de verkeersveiligheid, het zorgt ook voor minder files en voor minder uitstoot van CO2 en andere vervuilende stoffen. Het is dus beter voor het milieu en verhoogt de kwaliteit van het leven.

4. Wat vindt GroenLinks van kilometerheffing?

GroenLinks is voorstander van kilometerheffing in Nederland. De CO2-uitstoot van auto’s moet teruggedrongen worden en volgens GroenLinks is een kilometerheffing daarvoor het aangewezen instrument, helemaal in een dichtbevolkt land als Nederland. Voorwaarde is wel dat de privacy niet aangetast mag worden. Dus geen systeem dat politie, de belastingdienst of commerciële partijen in staat stelt automobilisten overal te volgen.
 
Ook vinden we niet dat invoering op Europees niveau verplicht gesteld moet worden. De EU moet vaststellen met hoeveel de CO2-uitstoot verminderd moet worden, hoe lidstaten dat precies doen mogen ze zelf weten. Als een EU-land kiest voor kilometerheffing dan is het logisch om een zelfde methode te gebruiken als in andere lidstaten. GroenLinks is het dan ook volledig eens met de Europese Commissie om hiervoor standaarden te ontwikkelen.

5. Wat is de huidige stand van zaken rondom kilometerheffing in de EU?

Voor vrachtwagens is Europese samenwerking op het gebied van kilometerheffing al een stap verder. Maar ook hier geldt: alleen landen die er zelf voor kiezen. EU-landen hebben in een Europese Richtlijn afgesproken dat er geen discriminatie plaats mag vinden tussen binnenlandse en buitenlandse vrachtwagens. Ook stelt de richtlijn dat er zo min mogelijk overlast moet zijn bij grensovergangen en bevat het afspraken rondom de hoogte van de heffing.

Kilometerheffing is dan ook niets nieuws in de EU. Het voornemen van de Europese Commissie om voor meer harmonisatie in deze verschillende kilometerheffing-systemen te zorgen is geen overbodige luxe. Duitsland voerde in juni 2015 een kilometerheffing voor personenverkeer in waarvoor enkel personenwagens die niet geregistreerd zijn in Duitsland hoeven te betalen. De Commissie startte in 2016 een gerechtelijke procedure tegen Duitsland omdat buitenlandse automobilisten gediscrimineerd worden door de heffing. Tegen het Verenigd Koninkrijk loopt vergelijkbare procedure, omdat een kilometerheffing ingevoerd is die buitenlandse vrachtwagens benadeelt.