Dinsdag 29 januari presenteerden europarlementariërs Joost Lagendijk (GroenLinks) en Jan Marinus Wiersma (PvdA) hun boek Sturen bij de Moslimburen in Brussel. Een impressie.
De beide leden van het Europees Parlement, die zich met Buitenlandse Zaken en Uitbreiding bezighouden, schreven eerder samen boeken over de grenzen van Europa en de verhouding tussen Europa en de Verenigde Staten. Dit zijn twee cruciale thema's voor het innemen van standpunten over de buitenlandse zaken van de Europese Unie. Vervolgens hebben zij weer een prangend vraagstuk behandeld in het boek Sturen bij de Moslimburen. Daarin pleiten zij voor een herwaardering van het Europese democratiseringsbeleid ten opzichte van de Islamitische buurlanden. Het steunen van dictators in het Midden-Oosten leidt tot schijnstabiliteit en werpt een smet
Slimste mens en begenadigd spreker
Om het boek - en vooral dit idee - ook in België te promoten is een bijeenkomst georganiseerd in het Vlaams-Nederlandse huis deBuren, een gelegenheid in het centrum van Brussel. Lagendijk en Wiersma debateren over het onderwerp van hun boek met schepen Selahattin Kocak en Midden-Oostendeskundige Bertus Hendriks. Kocak, een humoristische Vlaming van Turkse afkomst, was vroeger mijnwerker en is nu schepen (Vlaams voor wethouder) in Beringen. Bovendien is hij bekende Vlaming dankzij zijn deelname aan de populaire tv-quiz "De slimste mens ter wereld." Ook bleek hij de ontwikkelingen in Turkije op de voet te volgen. Hendriks is een begenadigd spreker, die ook veelvuldig op de Nederlandse radio en televisie de ontwikkelingen in het Midden-Oosten heeft toegelicht. Het gebrek aan democratische ontwikkeling in het Midden-Oosten heeft hij van dichtbij meegemaakt door veelvuldig als verkiezingswaarnemer op te treden.
Is de islam democratisch?
Het debat opende met de vraag: "Zijn islam en democratie verenigbaar?" Een verkeerde vraag, betoogt Lagendijk. "Je kan deze vraag alleen beantwoorden als je beide fenomenen als monolithische, eenvormige begrippen ziet. Dat zijn zij niet. Er is juist enorm veel variatie binnen de beleving van de islam en ook in de uitwerking van de democratie." Wiersma voegt toe dat er voorbeelden zijn van islamitische democratieën, zoals Turkije, Indonesië en Bosnië-Herzegovina.
Kocak merkt op dat religies sowieso niet democratisch zijn. "De Christelijke kerk zelf is ook niet gedemocratiseerd. De samenleving is gedemocratiseerd en de kerk heeft zich daarbij aangepast."
Hendriks trekt op verschillende momenten van het debat de vergelijking met de Rooms-Katholieken in Nederland in de jaren vijftig. Er werd toen gedacht dat de Katholieken niet erg geschikt waren voor het democratisch stelsel. "Ze fokken als konijnen, vonden de andere Nederlanders. Bovendien vertelde de bisschop hun wat ze moesten stemmen. Dat sentiment is nu helemaal verdwenen."
Links tegen vrijheid
Turkije en het daar opgelaaide hoofddoekdebat krijgen veel aandacht. Lagendijk, die voorzitter is van de Turkije-delegatie van het Europees Parlement, legt uit dat veel mensen op het verkeerde been worden gezet door de Turkse politiek. "Linkse politici, zoals Jan Marinus en ikzelf, kijken vanzelfsprekend naar de linkse, seculiere partijen voor gelijkgezinden. Maar in Turkije is de linkse oppositie juist de grootste rem op het uitbreiden van de vrijheid van meningsuiting, het garanderen van minderheidsrechten en andere hervormingen die noodzakelijk zijn voor toetreding tot de EU. De conservatieve AKP is juist de motor achter de positieve ontwikkelingen in Turkije." Kocak meent dat politici, die zich door de Islam lieten insprireren, de EU nu nodig hebben om ruimte te krijgen voor hun religieuze beleving. "In het leger en de seculiere elite in het algemeen zitten mensen die geen behoefte hebben aan hervormingen, die hun eigen posities willen behouden." "In samenwerking met de sceptici binnen de EU proberen deze mensen de Europese integratie van Turkije te frustreren," vult Lagendijk aan.
Huichelachtig
Ook in andere landen moet de EU met open vizier het gesprek aangaan met politici die zich op de islam baseren. Het mysterieuze Moslimbroederschap in Egypte, bijvoorbeeld, is misschien niet zo duidelijk over haar democratische gezindheid. Zo is de positie van vrouwen en niet-moslims een onderwerp van debat binnen deze club. Toch is het Moslimbroederschap op dit moment de enige serieuze oppositie tegen de Egyptische dictator Mubarak. "De EU wordt als hypocriet gezien door moslims," heeft Wiersma ondervonden, "omdat wij wel protesteren als er een seculiere politicus wordt opgepakt, maar niets doen als een islamitisch politicus, die zich net zo goed inzet voor meer democratie, in de gevangenis verdwijnt. Het voorbeeld van Hamas zit iedere moslim dwars: eerst wil het Westen democratische verkiezingen in de Palestijnse gebieden. En vervolgens weigert zij het resultaat (een verkiezingsoverwinning van Hamas) te erkennen."
Misverstanden
Eén ding willen de auteurs toch even duidelijk maken om misverstanden te vermijden. "Wij vinden dat je in gesprek moet gaan met Islamitische politici, omdat zij nu de voornaamste kracht zijn voor de democratisering van onze islamitische buren. Maar niet omdat wij ons nou zo thuis voelen bij hun morele conservatiteit en hun aandacht voor islamitische waarden. We zouden heel graag willen dat er in deze landen sterke links-liberale partijen ontstaan, waarmee we ook kunnen samenwerken."
Koop Sturen bij de moslimburen. Hoe Europa de democratie kan bevorderen online.
Zie ook: