We zien de zorgen over dit wetsvoorstel waar in 2019 over is gestemd in de Tweede Kamer en dat in de Eerste Kamer behandeld wordt. Lees ook de blogpost van Kathalijne Buitenweg over dit onderwerp.

Het Openbaar Ministerie (OM) kan politiegeweld op twee manieren vervolgen: als schending van de geweldsinstructie of als regulier strafbaar feit zoals doodslag. Van straffeloosheid van dit soort geweld is geen sprake.

Politieagenten die buitensporig geweld gebruiken worden dus gewoon veroordeeld. Het gaat in deze wet om de status van ‘verdachte’ die agenten nu automatisch krijgen bij een incident. Als agent wordt namelijk van je gevraagd om een stap vooruit te doen in mogelijk gevaarlijke situaties. Jij en ik mogen anderen niet fysiek aanpakken. Agenten mogen binnen hun werkinstructie wel ingrijpen. Deze wet onderzoekt eerst of dat ingrijpen proportioneel (binnen het boekje) was, voordat agenten automatisch als verdachte worden aangemerkt.

GroenLinks is vanzelfsprekend tegen elke vorm van disproportioneel politiegeweld. Juist omdat de overheid het geweldsmonopolie heeft*, is het belangrijk dat het daar zeer zorgvuldig en terughoudend mee omgaat. Als politie geweld inzet, moet dat altijd worden onderzocht. Omdat we verwachten van politieagenten dat zij naar incidenten toegaan en ingrijpen, nemen zij een bijzondere positie in. Politieagenten worden getraind in de-escalatie van dreigende situaties en, als het echt niet anders kan, toepassen van het minst ingrijpende fysieke geweld.

Onder alle omstandigheden moet na afloop goed en grondig worden onderzocht of de betrokken politieagent zich aan de geweldinstructie heeft gehouden en wat er uit een geweldsincident valt te leren.

Op dit moment buigt de Eerste Kamer zich over een wetsvoorstel dat het onderzoeksproces naar politiegeweld wijzigt. In het kort is de belangrijkste wijziging dat politieagenten niet vanaf het begin worden gezien als verdachte, maar dat eerst onderzoek naar de context van het geweldsincident wordt gedaan. GroenLinks heeft net als de meeste andere partijen in de Tweede Kamer ingestemd met dit wetsvoorstel: als we van politieagenten vragen om een stap vooruit te zetten, waar anderen (en dus ook wij) een stap naar achteren doen dan moeten we ze in dit soort toch al terecht zwaarbeladen incidenten niet bij voorbaat al onder verdenking stellen. Dat verandert natuurlijk zodra het erop lijkt dat politieagenten zich schuldig hebben gemaakt aan disproportioneel geweld.

Als er opzet in het spel is en een agent dus buiten ambtsinstructie heeft gehandeld, kan een agent gewoon net als nu worden vervolgd en zwaarder worden bestraft dan met de instructie in dit wetsvoorstel. GroenLinks denkt dat met dit wetsvoorstel de juiste balans is gevonden tussen het beschermen van de burger enerzijds en de rechtspositie van de agent anderzijds, en heeft daarom voor dit wetsvoorstel gestemd.*Dit betekent dat de politie de bevoegdheid heeft om geweld te gebruiken. Maar het gebruik van geweld moet wel aan een aantal regels en voorwaarden voldoen. Zo mag er bijvoorbeeld alleen geweld gebruikt worden als er geen andere opties zijn.

Q&A

Krijgen agenten bij ernstig delict, zoals moord, dan maar 3 jaar ipv de maximale 15 jaar?
Nee, agenten kunnen nog steeds zwaarder gestraft worden dan de 3 jaar die deze wet aangeeft.

Welke voorstellen heeft GroenLinks zelf gedaan om disproportioneel geweld door handhavers te voorkomen?
Afgelopen jaren hebben we in debatten verschillende voorstellen gedaan om disproportioneel geweld te voorkomen. Zo hebben we alternatieven aangedragen voor de invoering van het stroomstootwapen (taser) en hebben we gepleit voor alternatieven voor zwaardere wapens. Ook zijn we terughoudend in het bewapenen van BOA’s met een wapenstok. Ook heeft GroenLinks verschillende voorstellen gedaan om slachtoffers van geweld beter bij te staan.