Vrij verkeer van personen stelt in Europa niet veel voor als opgebouwde rechten niet meeverhuizen. De zo gewenste arbeidsmobiliteit komt maar moeizaam op gang. Woensdag 3 september stemde het Europees Parlement in met vereenvoudiging en modernisering van 'richtlijn 1408 / 71' om tot betere afstemming van de sociale zekerheidstelsels te komen.

De gepensioneerde Nederlander die in Spanje overwintert. De Nederlandse fysiotherapeute die net over de Duitse grens werkt. De student Frans die een jaartje in Parijs studeert. Veel Europeanen verblijven voor kortere of langere tijd in een ander EU-land dan waar ze bijvoorbeeld hun ziektekostenverzekering, AOW-premie of pensioen betalen. Dat kan voor grote problemen zorgen. Overstappen naar het systeem van het 'gastland' is vaak ingewikkeld en er ontstaan hiaten in opbouw van rechten thuis. "Afstemming van verschillende sociale zekerheidsstelsels is noodzakelijk om de grootste obstakels en onrechtvaardigheden in Europa weg te nemen", aldus GroenLinks-europarlementariër Theo Bouwman, voorzitter van de commissie werkgelegenheid en sociale zaken.

Lappendeken
In 1971 kwam de eerste Europese wetgeving die het vrij verkeer van personen mogelijk moest maken tot stand. Een van de hoekstenen van de Europese samenwerking. Sinds 1971 is die richtlijn talloze malen aangepast en aangevuld en schiepen uitspraken van het Hof van Justitie nieuwe rechten voor de Europese burger. "Het gevolg is dat we nu, 32 jaar later, opgescheept zitten met een lappendeken waar niemand meer wijs uit wordt. De opschoning van deze wetgeving is een eerste stap naar een betere coördinatie van de verschillende sociale zekerheidsstelsels", aldus Bouwman.

Medische zorg
Welke staat is verantwoordelijk voor de verzekerde burger? Een steeds weer opduikende vraag. Bouwman: "Het Europees Parlement sprak zich vandaag uit om de recente uitspraken van het Hof van Justitie over ziektekostenverzekering en het recht op medische zorg in een andere lidstaat als uitgangspunt te nemen voor de sociale zekerheid."

Grote verschillen
De verschillen tussen de stelsels van lidstaten is groot. Bouwman: "De Scandinavische landen betalen de sociale zekerheid uit de belasting, bij ons gaat een groot gedeelte via premieheffing. Dat is een van de voorbeelden van fundamentele verschillen van inrichting van de stelsels. Daarom is harmonisatie helaas nog een utopische gedachte, maar coördinatie en afstemming tussen de lidstaten kan veel problemen met personenverkeer verhelpen." Wederzijdse erkenning van elkaars systemen staat daarom centraal in het voorstel.

Statenloze burgers en vluchtelingen
De meerderheid van het Europees Parlement stelde zich op het standpunt dat het systeem ook van toepassing is op statenloze burgers en vluchtelingen. Bouwman: “Als deze mensen in één van de lidstaten tot het sociale zekerheidstelsel zijn toegelaten, hebben ze bij verhuizing naar een andere lidstaat automatisch de rechten die een andere verhuizende EU-burger ook zou toevallen."

Grensarbeid
Een aantal belangrijke punten kwam helaas niet bij de huidige 'opschoning' van de wet aan de orde. "Mensen die om gezinsredenen een baan in een lidstaat moeten verlaten en teruggaan naar een andere lidstaat, kunnen bijvoorbeeld hun recht op een werkloosheidsuitkering niet behouden. Daarmee blijft een aantal problemen, die we ook in ons land nog steeds hebben, met grensarbeid bestaan.”

Definitie gezin
Daarnaast was er een hevige discussie over de definitie van het gezin. Steeds meer EU-lidstaten gaan ertoe over nieuwe vormen van relaties, zoals geregistreerde partnerschappen en huwelijken van personen van hetzelfde geslacht, gelijk te behandelen als gehuwden. In de wetten van de lidstaten is dat echter nog niet altijd geregeld. "Zolang het 'homohuwelijk' of partnerschappen van mensen met hetzelfde geslacht niet wettelijk geregeld is in de lidstaten, is het helaas niet mogelijk om die in deze coördinerende wetgeving mee te nemen", aldus Bouwman. "Wel is het goed dit onderwerp bij de aankomende wetgeving over het recht van vrij verkeer en vrije vestiging van EU-burgers mee te nemen en goed te regelen."

Unanimiteit
Aanpassing van de richtlijn vereist unanieme goedkeuring van de huidige 15 lidstaten, met medebeslissingsrecht van het Europees Parlement. "Vijf jaar geleden heeft de Europese Commissie al een poging gewaagd om helderheid in de chaos te scheppen. Dat is helaas niet gelukt. Daarom is het des te verheugender dat mijn Britse groene collega Jean Lambert nu met voorstel is gekomen die betere afstemming van de sociale zekerheidstelsels mogelijk maakt”, aldus Bouwman.