Creditcard-, adres- en zelfs dieetgegevens moeten de luchtvaartmaatschappijen aan de Amerikaanse douane overdragen. Die mag ze doorspelen aan andere autoriteiten i.v.m. terrorismebestrijding. Heldere afspraken over wat zij wel en niet met deze gegevens mogen doen, zijn er niet. GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg is hierover zeer ontstemd.

Voor Buitenweg is het recht op privacy is niet heilig. Inbreuken op dit grondrecht kunnen worden gemaakt als dat noodzakelijk, effectief en proportioneel is en als er waarborgen zijn tegen misbruik. Buitenweg: "Dat is bij deze afspraak niet gebeurd. Uitwisseling met andere autoriteiten zet de deur open voor een ongelimiteerd gebruik van zeer persoonlijke informatie. Bovendien is de overeenkomst in strijd met Europese databeschermingsregels."

Amerikaanse druk
De Amerikaanse luchtvaartwetgeving uit 2001 eist inzage in passagiersgegevens om potentiële terroristen al voor aankomst in de VS te identificeren. Hoewel Europese wetgeving het afgeven van deze passagiersgegevens verbiedt, gaven de Europese luchtvaartmaatschappijen de gegevens toch af. Bij weigering dreigden de Amerikanen met boetes, wachttijden en zelfs het intrekken van landingsrechten. Buitenweg: "Het kan niet zo zijn dat onze wetten in Washington worden gemaakt en ons vervolgens - via chantage - worden opgelegd."

Overeenkomst VS
De Europese Commissie bleek wel gevoelig voor deze chantage en ging in onderhandeling over afspraken die feitelijk indruisen tegen het Europese recht. De douane heeft rechtstreeks toegang tot de reserveringssystemen van Europese luchtvaartmaatschappijen en mag de gegevens doorspelen aan andere terroristen bestrijdende autoriteiten. Ook is er registratie en analysatie van maaltijdgegevens, zoals het al dan niet eten van varkensvlees bijvoorbeeld. Op vragen hierover antwoordde een woordvoerder van de Europese Commissie: 'If you prefer this information not to be made, you either do not go to the Unites States or you go for the sanwich option'.

Parlement niet betrokken
Pas deze week lichtte de Europese Commissie het Europees Parlement over de afspraken in. Dat leidde tot grote ontzetting. Buitenweg: "Ik zet grote vraagtekens bij de inhoud van de overeenkomst. Daarnaast zijn alle democratische besluitvormingsprocessen met voeten getreden. Noch het Europees Parlement, noch de nationale ministers zijn betrokken geweest bij deze overeenkomst. Dat kan niet. Privacy is geen hinderpaal, maar een essentieel onderdeel van veiligheid, van het vertrouwen dat burgers in hun overheid hebben. Daarom moeten we daar heel voorzichtig mee omgaan."

Big brother
Buitenweg vindt het logisch dat de Amerikanen willen weten wie hun land binnenkomt en dat daar wellicht gegevensuitwisseling voor nodig is. "Maar dan wil ik garanties zien dat de gegevens van passagiers niet terecht kunnen komen in het global surveillance systeem waar de Amerikanen aan werken." Dit nieuwe Amerikaanse systeem stelt zich ten doel allerlei privacygegevens van individuen te combineren en wereldwijd burgers in kaart te brengen. Buitenweg: "Uitwisseling van gegevens is alleen bespreekbaar als er ook afspraken zijn over welk soort gegevens we doorgeven, welke autoriteiten hier toegang toe hebben en hoelang ze bewaard mogen blijven."

Stopzetting
Buitenweg pleit daarom voor onmiddellijke stopzetting van de huidige praktijk en eist dat de Europese Commissie serieus werk maakt van naleving van de Europese databeschermingwetgeving. "Vervolgens moet het 'normale' pad der besluitvorming over dit onderwerp worden bewandeld", aldus Buitenweg. In het uiterste geval heeft het Europees Parlement volgens artikel 230 van het Verdrag van Nice het recht om de Europese Commissie voor het Europese Hof van Justitie te dagen indien zij buiten haar bevoegdheden heeft gehandeld. Eurocommissaris Bolkestein is verantwoordelijk voor de gang van zaken.

Woensdag 12 maart ging het Europees Parlement met verantwoordelijk eurocommissaris Bolkestein in debat, donderdag 13 maart spreekt het Europees Parlement zich hier in een gezamenlijke verklaring over de inhoud en de gang van zaken uit. Klik hier voor de uitslag van de stemming.