Het memorandum over de IJzeren Rijn is afgelopen maandag niet ondertekend. Waar de Belgische, Duitse en Nederlandse verkeersministers drie weken geleden nog eensgezind werkafspraken presenteerden, blijken nu toch aanzienlijke meningsverschillen te bestaan.

Uit de Belgische verkeersbegroting blijkt dat de Belgen niet van plan zijn voor de kosten van milieumaatregelen in Nederland op te draaien. En Nederland weigert miljoenen euro's te steken in een spoorverbinding waar het geen baat bij heeft. De Europese Commissie zal toetsen of er alternatieven zijn voor het historisch tracé, dat de natuurgebied De Meinweg en Weerter en Budeler Bergen aantast. Tijd dus om de alternatieven nog eens op een rij te zetten. De Montzenroute in België kan tijdelijk uitkomst bieden en voor de lange termijn verdient de A67-optie een herkansing.

Voor de korte termijn beschikken de Belgen zelf over de oplossing: de Montzenroute. De Belgische bezwaren - heuvelachtig tracé, langere route, kortom hogere kosten per trein - zijn bekend, maar niet onoverkomelijk. De capaciteit van deze route is nog niet volledig benut. Met enkele aanpassingen kan het huidige vervoer van 3,68 miljoen ton goederen per jaar minstens verdubbeld worden tot 7,4 miljoen ton en daarmee voorlopig voorzien in de vervoersbehoefte van de Antwerpse haven. Het opkrikken van dit tracé kost slechts 16 miljoen euro, veel minder dan de 550 miljoen euro die het herstel van het historisch tracé van de IJzeren Rijn kost. De commissie die de milieu-effecten van diverse tracés beoordeelde heeft de Montzenroute niet in haar afweging betrokken, omdat er over deze route te weinig gegevens beschikbaar zouden zijn. Maar de vaste Kamercommissie Milieu heeft minister Netelenbos onlangs uitdrukkelijk gevraagd deze optie te onderzoeken. De Montzenroute is een alternatief dat serieuze aandacht verdient.

De route langs de snelweg A67 is gesneuveld omdat in een studie, verricht op verzoek van de provincies Brabant en Limburg, de verkeerde varianten van deze route zijn onderzocht. De studie kwam met de aanbeveling van een volledig nieuw spoor van Antwerpen tot het Ruhrgebied. Dit voorstel was te duur (meer dan 3,5 miljard euro) en hield bovendien onvoldoende rekening met het milieu (de route ging dwars door De Peel). De studie liet echter een belangrijke variant liggen: het bestaande spoor gebruiken van Antwerpen tot aan de A67 vlak onder Turnhout, vervolgens nieuw spoor aanleggen langs de A67 tot voorbij Helmond, en tussen Helmond en Deurne aantakken aan de lijn naar Venlo en Duisburg. Het aanleggen van nieuw spoor van Turnhout tot even voorbij Eindhoven, vlak langs de autosnelweg A67, is, door de bundeling van infrastructuur, nauwelijks belastend voor de omgeving. Ten zuiden van Eindhoven en langs de Strabrechtse heide kan aan overkapping gedacht worden. Omdat zoveel mogelijk bestaand spoor gebruikt wordt zijn de kosten veel lager dan bij de variant die de A67-studie voorstelde. Tevens wordt De Peel ontzien.
Niet onbelangrijk is het bestuurlijk en maatschappelijk draagvlak voor dit alternatief. De provincies Brabant en Limburg namen zelf het initiatief tot onderzoek naar deze route. De A67-route is voor Nederland ook economisch interessant omdat distributieknooppunt Venlo een schakel wordt tussen Antwerpen en het Ruhrgebied. Daarnaast biedt de route uitkomst voor de huidige problemen in het personenvervoer. Er komt ruimte vrij op de Brabantroute, bijvoorbeeld voor het lightrail-plan tussen de vijf grootste Brabantse steden. En de directe verbinding voor personenvervoer tussen Eindhoven en Antwerpen zou hervat kunnen worden. De NS verwierp dit voorstel eerder omdat er te weinig passagiers zouden zijn. Maar de globale prognoses van toename van mobiliteit zijn groot; om mensen werkelijk uit de auto te lokken zijn aantrekkelijke alternatieven nodig.
Helaas lieten de provincies de A67-route na de teleurstellende conclusie van genoemde studie snel varen. De hierboven voorgestelde goedkopere variant is echter nooit onderzocht.

GroenLinks verzet zich tegen de heropening van het historisch tracé. Tijdelijke hervatting betekent dat ook gestart wordt met de beschermende maatregelen, de tunnels, overkapping en omleiding. Wanneer hiervoor miljoenen zijn uitgegeven zal de tijdelijke hervatting al gauw een definitieve blijken. Dat zou een historische vergissing zijn.
Eén van ons, milieuwoordvoerder Alexander de Roo, heeft onlangs de Europese Commissie gewezen op het nog niet openbare rapport van bureau Alterra, dat veel kritischer is over de effecten op de natuur dan de MER-rapportage en de internationale studie van Arcadis. Het Alterra-rapport onderkent duidelijk de schade en overlast van de bouw van tunnels en overkappingen in de natuurgebieden. De Commissie gaat dit rapport bestuderen en zal de verdere gang van zaken scherp in de gaten houden. Dat geldt voor elk van de drie betrokken landen. Van een echt gezamenlijke aanpak door de drie regeringen is nog geen sprake. Zo stopt de geplande tunnel onder de Meinweg nu aan de Duitse grens, om daar vervolgens nog enkele honderden meters door hetzelfde, maar Duitse natuurgebied te lopen. Dat kan niet, want voor Duitsland gelden dezelfde Europese natuurbeschermingsregels als voor Nederland.
Mocht het Memorandum toch ondertekend worden, dan zullen wij een officiële klacht indienen bij de Commissie. Dan zullen de betrokken regeringen moeten aantonen dat er geen alternatieven zijn voor het historisch tracé. En die zijn er wél: op korte termijn de Montzenroute, nadien de hierboven beschreven A67-route. Met dit voorstel bieden we een oplossing voor het tracé-vraagstuk. Blijft voor de ministers over de financiering te regelen.

Theo Bouwman en Alexander de Roo zijn lid van het Europees Parlement voor GroenLinks

Links
- Historische vergissing IJzeren Rijn dreigt