Maandag heeft premier Orbán van Hongarije nog meer macht naar zich toegetrokken. Hij kan nu ook na de coronacrisis zonder tussenkomst van het parlement regeren. GroenLinks maakt zich hier grote zorgen over. Lees hieronder wat er aan de hand is, wat Nederland en de Europese Unie kunnen doen en wat er moet gebeuren als de corona-crisis voorbij is.
Wat is er aan de hand?
In Hongarije is premier Orbán sinds een aantal jaren bezig met het afbreken van fundamentele waarden van de Europese Unie in zijn land: de democratie functioneert gebrekkig, vrije en onafhankelijke media zijn er nauwelijks nog en corruptie is een groot probleem. Sinds afgelopen maandag heeft Orbán hier bovenop een noodwet door het parlement gekregen waardoor de situatie nog nijpender is geworden. De noodtoestand is voor onbepaalde tijd verlengd, met als gevolg dat Orbán ook na het einde van de pandemie per decreet en zonder tussenkomst van het parlement kan regeren. Ook kunnen journalisten die zogenaamde ‘onwaarheden’ of een ‘vervormde waarheid’ verspreiden een celstraf krijgen van vijf jaar.
Wat kunnen Nederland en de Europese Unie doen?
Hoewel de situatie heel zorgelijk is, zijn er gelukkig genoeg dingen die Nederland en de Europese Unie kunnen doen. Zo vraagt Bram van Ojik in de Tweede Kamer vandaag aandacht van de Nederlandse regering voor de volgende onderwerpen:
(1) Steun aan mensenrechtenverdedigers en vrije media
GroenLinks heeft in het verleden meermaals voorstellen gedaan om het maatschappelijk middenveld in Hongarije zoals mensenrechtenverdedigers, advocatencollectieven en NGO’s te ondersteunen. Deze steun moet nu worden uitgevoerd en opgeschaald. Van groot belang is daarbij het steunen van onafhankelijke media die hard worden getroffen door de corona-crisis, zoals de grootste Hongaarse nieuwswebsite Index. Dit is een race tegen de klok, want recent heeft een pro-Orbán oligarch het bedrijf voor 50% gekocht, waarmee de kritische koers in gevaar kan komen. Van Ojik vraagt minister Blok daarom om geld vrij te maken voor onafhankelijke media in Hongarije: zo kan Nederland hen al met een bescheiden bijdrage voor de komende tijd flink uit de brand redden.
(2) Shelter cities in Nederland moeten onderdak bieden aan vervolgde mensenrechtenverdedigers en journalisten
Shelter cities zijn Nederlandse steden die jaarlijks één of meerdere mensenrechtenverdedigers in nood voor een periode van drie maanden opvang bieden. Hongaarse journalisten worden op dit moment bedreigd met een celstraf van vijf jaar als zij hun werk blijven doen. Ook zij zouden door Nederlandse steden opgevangen moeten kunnen worden.
(3) Geld dat Hongarije vanuit het EU corona-steunpakket ontvangt moet direct naar bevolking gaan
Hongarije ontvangt maar liefst 5 miljard euro uit het steunpakket van de EU, daarmee is het land na Polen de grootste ontvanger van EU-steun. Het is terecht dat de Hongaren worden gecompenseerd voor de vergaande gevolgen van corona, maar het is riskant om dit geld zonder voorwaarden te stellen aan Orbán te geven. Aangezien het Europees geld moet worden onderzocht hoe dit geld direct aan de bevolking, het MKB en andere instellingen kan worden gegeven.
(4) Strenge voorwaarden voor de uitkering van EU-subsidies
Er is in Brussel al een voorstel gedaan om EU-subsidies afhankelijk te maken van de naleving van de rechtsstaat in lidstaten. Europese regeringsleiders zijn het hier tot nu toe niet over eens. Voor twijfelende EU-landen is nu het moment om dit voorstel alsnog te steunen. Nederland kan in de Raad het initiatief nemen om deze kwestie opnieuw op te brengen en het belang hiervan te benadrukken.
(5) Hongarije blijven aanspreken op schending van de rechtsstaat
Inmiddels is het eerste voorzichtige statement van zestien EU-landen over de schendingen van de persvrijheid & rechtsstaat binnen. Hoewel het duidelijk is om welk land het gaat, wordt Hongarije niet bij naam genoemd. Daardoor heeft ironisch genoeg Hongarije zich inmiddels aangesloten bij dit statement. Nederland verdient complimenten voor de actieve rol binnen de EU ten aanzien van het waarborgen van de rechtsstaat, maar het is tijd voor verdere acties.
Een mogelijkheid die nog niet is geprobeerd is het starten van een rechtszaak tegen de Hongaarse regering bij het Europees Hof omdat Hongarije niet voldoet aan zijn rechtsstatelijke verplichtingen die horen bij het EU-lidmaatschap. Nederland kan dit alleen of met een kopgroep van Europese landen doen. Daarnaast kunnen allerlei diplomatieke contacten worden ingezet, zowel in contacten tussen landen als op EU-niveau.
Lees hier de schriftelijke vragen die Bram van Ojik aan minister Blok van Buitenlandse Zaken stelt.
En wat als de corona-crisis voorbij is?
Het Europees Parlement heeft in september 2018 op initiatief van GroenLinks Europarlementariër Judith Sargentini besloten een zogenaamde ‘artikel-7 procedure’ tegen Hongarije te starten. Dat houdt in dat Hongarije zich via hoorzittingen met andere EU-landen moet verantwoorden over zijn beleid. Als hierdoor de situatie niet voldoende verandert, kunnen er sancties volgen en in het uiterste geval kan Hongarije zelfs zijn stemrecht in de EU verliezen.
Daarnaast vindt GroenLinks dat er in de EU-begroting standaard een koppeling moet zijn tussen de naleving van de rechtsstaat in een lidstaat en de subsidies die een land ontvangt. Als een land zich voor lange tijd niet aan de basisprincipes van de EU houdt, moet er op Europese financiering kunnen worden gekort.
