Door: Laura Bromet
De afspraken die gemaakt werden in het coalitieakkoord om het stikstofprobleem op te lossen werken niet en het kabinet weet dit. Al bijna drie jaar weigeren VVD, CDA, Christen Unie en D66 met échte oplossingen voor de stikstofcrisis te komen. Ondertussen verslechtert de natuur verder, weten boeren niet waar ze aan toe zijn en ligt de vergunningverlening voor de bouw van huizen weer nagenoeg stil. Dat komt allemaal omdat het kabinet alleen boeren in de buurt van natuurgebieden wil uitnodigen te stoppen op basis van vrijwilligheid. Zélfs als het onvermijdelijk is de veestapel in de buurt van kwetsbare natuur te verkleinen.
Tegelijkertijd kampt de agrarische sector met nog een ander probleem; elke dag stoppen er zes boeren, 180 per maand, omdat velen van hen geen opvolger hebben. Het bedrijf wordt meestal verkocht aan de buurman die met een dubbel zo groot bedrijf en dubbel zo grote schulden bij de bank verder kan boeren. Weer een gemiste kans voor de overheid om de veestapel op een natuurlijk moment te verkleinen en de natuur te verbeteren.
Maar wat als je nu eens het ene probleem, namelijk de stikstofcrisis, combineert met het andere probleem, het gebrek aan bedrijfsopvolging? Dat kan gewoon met bestaande wet- en regelgeving, namelijk de Wet Voorkeursrecht Gemeenten. Anders dan de naam van deze wet doet vermoeden, kan elke overheid de Wet voorkeursrecht Gemeenten opleggen, bijvoorbeeld in een cirkel rond kwetsbare natuurgebieden. Als je deze toepast, als provincie of rijk, is de boer die zijn boerderij wil verkopen verplicht deze eerst aan te bieden aan de overheid, die daar natuurlijk een marktconforme prijs voor betaalt.
De overheid kan vervolgens kijken of ze de boerderij kan gebruiken en waarvoor. Zo kan de overheid bijvoorbeeld zorgen dat er minder of geen vee komt en de grond zonder dierrechten doorverkopen aan de buurman, zodat die kan extensiveren. Dit resulteert in meer gras en hooi, meer bloemen, kruiden, heggen en slootjes en minder soja import.
Misschien is de grond in bepaalde gebieden wel geschikt voor woningbouw? Of houdt de overheid de grond aan om deze aan jonge boeren te verpachten tegen een lage prijs en onder bepaalde voorwaarden, zoals dat de grond biologisch gebruikt moet worden? In andere gevallen is de grond uitermate geschikt om de natuur uit te breiden. In het geval dat de overheid de boerderij niet kan gebruiken, kan deze alsnog worden verkocht aan de buurman.
Het toepassen van de Wet Voorkeursrecht gemeenten geeft op natuurlijke momenten, zoals wanneer een boer met pensioen gaat, de overheid de kans om het stikstofprobleem in hoog tempo op te lossen. Elke dag stoppen er zes boeren, dat zijn elke dag zes gemiste kansen als de overheid ervoor kiest om daar niet naar te handelen.
Het voordeel van het gebruiken van een bestaande wet is dat we morgen al kunnen beginnen. We weten waar de natuur lijdt onder stikstof uit ammoniak, dus waar wachten we nog op? De overheid is aan zet. We kunnen op deze manier de veestapel eerder en sneller laten krimpen, met minder gedwongen uitkoop, minder rechtszaken en minder drama. Bij de aanpak van het stikstofprobleem is de verbetering van de natuur leidend en in sommige gebieden, zoals in de Peel en op de Veluwe, zal de veehouderij nagenoeg moeten verdwijnen. Het kabinet schept valse verwachtingen bij boeren als het zegt dat er geen gedwongen opkoop zal plaatsvinden. Begin morgen nou maar eerst met het opkopen van boeren die er toch al mee ophouden, omdat deze strategie geen verliezers kent. Enkel winnaars.