Europa bevindt zich in de ergste energiecrisis in decennia. De oorlog in Oekraïne en het conflict met Rusland hebben, samen andere factoren, de prijs van energie tot grote hoogte opgestuwd.

De Europese Commissie is daarom met een pakket noodmaatregelen gekomen, waaronder een inkomstenplafond voor stroomproducenten, doelen voor energiebesparing en een solidariteitsheffing voor olie- en gasbedrijven, waarbij het geld moet terugvloeien naar Europese huishoudens. We verwelkomen deze maatregelen en zien dat Europa eindelijk handelt. Vanaf het begin van de gascrisis zeggen wij: alleen via solidariteit, besparing en verduurzaming komen we uit deze crisis. 

Hoe nodig ook, het Europese pakket is vooral een ingreep om de portemonnee van Europeanen te redden, terwijl meer fundamentele uitdagingen onopgelost blijven. Een Europese energiecrisis, vraagt om echte Europese antwoorden. Wie Nederland de komende en volgende winters door wil helpen, moet dat samen doen, in Europa. Wij hebben daarom vijf voorstellen om de Europese energieplannen verder te versterken:

1. Geef Europa de bevoegdheid om te handelen

Hoewel de Europese Unie voortkomt uit de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal, zijn industrie en energie in al die decennia voornamelijk een nationale aangelegenheid gebleven. EU-landen gaan over hun eigen energiemix, de planning van infrastructuur, het kiezen van de juiste investeringen, en als de nood aan de man komt, het afschakelen of sluiten van industrieën. Europa coördineert en investeert waar de lidstaten dat toestaan, zoals nu gebeurt met het Europese initiatief om gezamenlijk, maar vrijwillig, gas in te kopen en 15% energie te besparen. Ook het nieuwe voorstel van de Commissie om verplicht elektriciteit te besparen, lijkt afgezwakt tot een vrijwillig doel. Het Europees model samengevat: samen sta je sterker, maar alleen voor wie zin heeft om mee te doen. Dit is niet langer houdbaar. 

Wij vinden dat Europa nu stappen moet zetten naar een volwaardig Europees energiebeleid. Allereerst moet Europa serieuze bevoegdheid krijgen op het gebied van de coördinatie van energiegerelateerd beleid en infrastructuurontwikkeling. Denk aan cruciale schakels in het energiesysteem zoals die tussen Frankrijk en Spanje, die uit nationale overwegingen is tegengehouden, maar in het Europees belang gebouwd had moeten worden. Op de korte termijn moet de Commissie, net als bij vaccins tijdens de pandemie, gezamenlijk gas inkopen en verdelen over landen. Europa kan zo haar marktkracht inzetten en voorkomen dat EU-landen tegen elkaar opbieden en zo de prijs opdrijven. Een zogenaamd inkoopkartel zou in het geval van LNG kunnen worden uitgebreid met landen als Japan, om zo de inkooppositie verder te versterken. 

2. Groen uit de crisis

In de huidige energiecrisis betalen we de prijs voor decennialange fossiele afhankelijkheid en de trage transitie naar een volledig duurzame energievoorziening. We moeten koste wat kost voorkomen dat we in deze crisis dezelfde fout maken door opnieuw in te zetten op fossiele energie. Wij zijn dan ook tegen ideeën als het afzwakken of pauzeren van het emissiehandelssysteem en willen vol inzetten op verduurzaming. 

Op de Europese onderhandelingstafel liggen hogere doelen voor duurzame energie en besparing. Toch wordt tijdens deze onderhandelingen vaak gekozen voor het midden scenario. We willen dat nieuwe doelen voor duurzame energie en besparing worden gebaseerd op de meest ambitieuze scenario's. Want steeds maar weer blijkt dat er veel meer mogelijk is. Zo stimuleren we de transitie naar duurzame energie, creëren we groene banen en kunnen we sneller van het Russisch gas af. Denk hierbij aan het verplichten van zon op dak, of snellere isolatie van woningen. Ook willen we dat het doel om 15% gas te besparen en het nieuwe voorstel van de Commissie voor een besparingsdoel van 10% voor elektriciteit, verplicht worden. Besparing is het belangrijkste wapen tegen Poetin en het omlaag krijgen van de gasprijzen. Er zijn nog te veel landen in Europa die hier echt te weinig doen of zelfs meer gas zijn gaan gebruiken. Vrijwilligheid werkt dus onvoldoende.  

4. Grijp in op de Europese energiemarkt

We steunen de plannen van de EU-Commissie om de elektriciteitsprijzen voor consumenten onder controle te krijgen. Tegelijkertijd wordt er op Europees niveau nagedacht over fundamentele hervormingen van de energiemarkt, die langer zullen duren. Enerzijds heeft die energiemarkt Europeanen de afgelopen jaren tientallen miljarden euro’s bespaard door haar efficiëntie en heeft hernieuwbare energie sterk kunnen groeien;  anderzijds is duidelijk geworden dat de markt niet kan omgaan met plotselinge schokken in vraag en aanbod. Voor ons is het helder dat hervormingen vooral de zekerheid voor mensen en bedrijven moeten vergroten en de transitie van fossiel naar schone energie verder moet versnellen. Zo’n fundamentele hervorming verdient meer discussie op Europees niveau. 

Naast de plannen van de Commissie willen we dat Europa ingrijpt om speculatie aan te pakken. Onderzoek heeft aangetoond dat speculatie op de financiële markten energieprijzen extra volatiel maken. De Europese Unie heeft regels die speculatie met cruciale goederen zoals energie en voedsel tegen moet gaan. Deze regels zijn in de afgelopen jaren echter afgezwakt onder invloed van financiële lobby. De EU moet de energiemarkt onder verscherpt financieel toezicht plaatsen en maatregelen nemen tegen speculatie met cruciale goederen zoals energie en voedsel zodat prijsschommelingen ingeperkt worden.

5. Nu stoppen met Russisch gas

Sinds het begin van de oorlog vloeiden er al tientallen miljarden naar Rusland voor fossiele energie. Door de sancties gaat dit voor kolen en olie stoppen, maar voor gas gaat dit nog elke dag door. De huidige gasprijzen zorgen er zelfs voor dat onze poging onafhankelijk te worden van Russisch gas, de Russische schatkist nog amper hebben geraakt. Terwijl het Poetin tegelijkertijd nog de mogelijkheid geeft om wanneer hij wil, de kraan dicht of open te draaien, en zo prijsschokken te veroorzaken. Om die prijsschokken tegen te gaan, wordt op dit moment op Europees niveau gesproken over een maximumprijs op Russisch gas. Hoewel het Russisch gas goedkoper zal maken, zal het niet de macht van Poetin wegnemen om met enkele procenten Russisch gas, de Europese markt te manipuleren. De EU moet het initiatief terugpakken en zorgen voor rust en duidelijkheid op de markt. Dat kan maar op een manier, namelijk stoppen met de import van Russisch gas. Het is tijd voor een gasembargo.