Twee weken geleden nog hadden we een vrij optimistisch gevoel. Gevechten gestaakt, een associatieverdrag ondertekend met de EU en lof alom voor de diplomatieke inspanningen van de Europese vertegenwoordigers Solana en Patten. Maar de Albanese rebellen zijn terug en het leger heeft een nieuw offensief gelanceerd.
Bij de grensovergang Kukes zijn intussen al meer dan 8000 vluchtende Macedonische Albanezen geregistreerd. Hetzelfde Kukes waar twee jaar geleden duizenden gevluchte Kosovaarse Albanezen neerstreken.
De Macedonische regering had beloofd dat er in juni - samen met de Albanese vertegenwoordigers - een programma zou zijn uitgewerkt ter verbetering van de situatie van het Albanese bevolkingsdeel. De vechtersbazen vonden dat niet snel genoeg. Of gaat het hun niet om een vreedzame uitweg uit dit beslist oplosbare conflict?
In een sfeer van bedreigingen en verdachtmakingen wordt nu de bevolking, Macedoniërs, Albanezen én andere etnische groepen zoals Serviërs en Roma, meegesleurd. Zowel het leger als de rebellen zouden mensen tegenhouden hun dorpen te verlaten. De rebellen omdat ze burgers als menselijk schild zouden gebruiken, het leger omdat het elke man zou verdenken van terroristische activiteiten. Bovendien zouden huizen door het leger zijn aangestoken met de opzet de mensen erin een gruwelijke dood te laten sterven.
Als wij al niet weten wat we ervan moeten geloven, hoe moet de bevolking die midden in die chaos zit een nuchtere inschatting maken van de situatie? Twee jaar na de Kosovo-oorlog is het beeld van de met strategie moordende Serviërs nog steeds omstreden. Op basis van deze beoordeling is toen door de Navo gebombardeerd - met als gevolg nog meer doden en vluchtelingen. Weten we het nu beter?
Onder druk van de internationale gemeenschap wordt intussen aan een nieuwe regering gewerkt met een breder parlementair draagvlak. Als dat lukt zitten er vertegenwoordigers van twee Albanese partijen in de regering. Maar het is de vraag of Albanese leiders echt invloed kunnen uitoefenen op de strijders van het 'Nationaal Bevrijdingsleger'.
Het is dan ook de bevolking van Macedonië die met deze brede coalitie overtuigd moet worden. Als zij zich blijven onthouden van geweld, als zij kalm blijven en niet op elkaar losgaan - dan raken de rebellen geïsoleerd. Het idee van een Groot-Albanië leeft niet. Er moet nu haast worden gemaakt met het echte begin van een interetnische dialoog. Een dialoog op een transparante en democratische manier.
GroenLinks pleit ervoor de Stabilisatie- en Associatieovereenkomst zo snel mogelijk leven in te blazen. Niet alleen door diplomatieke druk, maar door de beloofde samenwerking en steun voor democratisering waar te maken. Hier zou een civiel vredeskorps zoals voorgesteld door de Groene Fractie /EFA in het Europees Parlement nuttig werk kunnen verrichten. Een dergelijk Europees vredeskorps zou kunnen bestaan uit senior deskundigen op het gebied van politie en justitie, mensenrechten, media, onderwijs, bestuurskunde etc. Het zou, daar waar het door het betrokken land zelf gewenst wordt, advies kunnen geven - met een perspectief van civiel conflictmanagement en democratisering.
Aan de andere kant moeten we ook naar de identiteit van de rebellen kijken - waaronder vele voormalige UCKers die in Kosovo hebben gevochten. Daar moet een actieve herintreding van voormalige strijders in het civiele leven bevorderd worden, zodat deze niet hun leven lang routinematig naar wapens grijpen. Het is aan KFOR om de bevolking consequenter te ontwapenen en illegale wapenhandel tegen te gaan.
Verder moet er duidelijkheid komen over de toekomst van Kosovo. Alle betrokken partijen - dat zijn de politieke vertegenwoordigers van de verschillende bevolkingsgroepen in Kosovo, de Joegoslavische regering, de VN en de EU - moeten in een ronde-tafelconferentie een toekomstige statelijke structuur overeen zien te komen. Dit is een kwestie van lange adem. Maar de aanwezigheid van KFOR-troepen en UNMIK-bestuurders alleen zal de problemen in Kosovo en de omgevende landen niet kunnen oplossen.
Ute Seela, beleidsmedewerker GroenLinks in het Europese Unie