Laat de voortgang van de hervormingen in Roemenië en Bulgarije toe dat ze volgend jaar EU-lid worden? Tevergeefs probeerde het Europees Parlement deze week een antwoord op deze vraag te krijgen van eurocommissaris Rehn, verantwoordelijk voor uitbreiding.

Joost Lagendijk (GroenLinks) concludeert na het debat, dat "duidelijk is dat Roemenië zijn huiswerk een stuk beter heeft gedaan dan Bulgarije."

Commissaris Rehn sprak van "goede voortgang" en "speurbare resultaten" in Roemenië bij de hervorming van het justitieapparaat en de strijd tegen corruptie. In Bulgarije daarentegen, aldus Rehn, kan men vraagtekens zetten bij de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht. Ook maakt Bulgarije niet genoeg vorderingen in de strijd tegen de georganiseerde misdaad. De EU zal deze zomer beslissen of Roemenië en Bulgarije in 2007 of in 2008 zullen toetreden tot de EU.

Stemming geblokkeerd
Het Europees Parlement had bij de stemming over het toetredingverdrag van beide landen bedongen dat het een stem zou houden in de beslissing over eventueel uitstel van de toetreding. De groene fractie is dan ook van mening dat het Parlement hierover moet stemmen alvorens de Europese Commissie op 16 mei een aanbeveling doet. De socialistische en liberale fracties in het Parlement, beide onvoorwaardelijk voorstander van toetreding in 2007, blokkeerden echter een stemming en het Parlement hield daarom enkel een debat met commissaris Rehn.

"De observaties van de Europese Commissie over voortgang in Roemenië en stagnatie in Bulgarije komen overeen met mijn indrukken tijdens een bezoek aan Roemenië in maart," stelt Lagendijk. "Was Roemenië eind 2004 nog het zorgenkindje, de rollen lijken nu omgedraaid. De regering die begin vorig jaar aantrad in Boekarest heeft werk gemaakt van de hoognodige aanpak van corruptie en willekeur in het rechtssysteem."

Zelfvertrouwen
Volgens Lagendijk is een belangrijke graadmeter voor de verandering in Roemenië het feit dat de rechterlijke macht zelfvertrouwen heeft gekregen. Rechters en officieren van justitie zijn niet langer bang zijn voor politici. Ze durven zich openlijk te beklagen wanneer de loslippige Roemeense President in een interview verklaart dat 'rechters corrupt zijn': een groep rechters is met deze aantijging naar het Grondwettelijk hof gestapt, de procedure loopt.

Ook het feit dat een reeks onderzoeken en aanklachten loopt tegen hooggeplaatste politici, onder wie de voormalige eerste minister Adrian Nastase, is een teken van het veranderende klimaat in Roemenië. Lagendijk: "Politici en hoge ambtenaren zijn inmiddels doordrongen van het feit dat corruptie niet alleen in theorie strafbaar is. De media en de bevolking zitten er bovenop, en de tijd is voorgoed voorbij dat een minister met een telefoontje naar de openbaar aanklager kan voorkomen dat hij vervolgd wordt."

Monitoringmechanisme
Lagendijk is er voorstander van een onderscheid te maken tussen Bulgarije en Roemenië. "Het is terecht om Roemenië te belonen voor de inspanningen de afgelopen anderhalf jaar. 2007 is een realistische toetredingsdatum, indien er een goed functionerend monitoringsmechanisme komt, specifiek op de terreinen van justitie, hervorming en bestrijding van corruptie. Bulgarije, waar de hervormingen het afgelopen jaar erg oppervlakkig zijn gebleven, zou een rode kaart moeten krijgen, en ik hoop dat de Commissie adviseert om het land een extra jaar te laten wachten. Het signaal naar kandidaat-lidstaten als Kroatië en Turkije zal zijn: 'als je je best doet om hervormingen door te voeren wordt je beloond, als je denkt dat de EU wel een oogje dicht zal knijpen wordt je bestraft."