Afgelopen donderdag stemde het Europees Parlement over het rapport van de Italiaanse christen-democraat Fiori over klonen en het gebruik van embryonale stamcellen. Het leek een poging van met name de christen-democratische fractie om een negatief advies over alle vormen van klonen vanuit het Europees Parlement te geven. “Het verslag heeft het gelukkig niet gehaald,” zegt GroenLinks-Europarlementariër Alexander de Roo opgelucht.

De tijdelijke commissie Menselijke Genetica en andere nieuwe technologieën in de Moderne geneeskunde keerde zich tegen gebruik van embryonale stamcellen voor medisch onderzoek. Onderzoek met embryonale stamcellen is noodzakelijk voor de therapeutische kloontechnologie. Dit is een tak in de medische wetenschap die wellicht een oplossing kan bieden voor ziekten als Alzheimer en suikerziekte. GroenLinks wil therapeutisch klonen niet verbieden. De Roo: “Het verslag van Fiori was een poging om een christelijk geïnspireerde visie op de ontwikkelingen in de wetenschap van het menselijk genoom en andere nieuwe medische technieken vanuit de politiek te formuleren. De politiek moet in deze wetenschappelijk onderzoek niet verbieden, maar grenzen trekken.” De Roo stelt voor om bij therapeutisch klonen gebruik te maken van zogenaamde rest-embryo’s, zoals dat nu ook in de Nederlandse wetgeving reeds geregeld is.

Geen enkele fractie in het Europees Parlement was onverdeeld bij het debat over het rapport Fiori. Ook binnen de Groenen/EVA-fractie, waar GroenLinks deel van uitmaakt, was onenigheid. Tegenstanders van therapeutisch klonen zijn bang dat deze vorm van klonen leidt tot reproductief klonen, het reproduceren van identieke wezens, daar beide kloonvormen eenzelfde basis hebben. GroenLinks verwerpt reproductief klonen, maar verdedigde tijdens het debat namens een ruime minderheid van de Groenen/EVA het therapeutisch klonen. Volgens De Roo is het angstargument dat het één onvermijdelijk tot het andere leidt, onhoudbaar. De Roo: "De geur van mosterdgas lijkt sterk op de geur van mosterd. Maar dat is nog geen reden om mosterdzaad te verbieden."

De Roo heeft zware kritiek op de opstelling van de christen-democraten bij dit debat. “De christen-democraten misbruiken het debat in Europa, om de strijd, die in de afzonderlijke lidstaten reeds is verloren, alsnog te winnen.” Het rapport had de status van een ‘resolutie’, een aanbeveling. De uitspraak overruled nationale wetgeving niet, iets waar in Nederland ten onrechte voor werd gevreesd. Het Parlement kan wel invloed uitoefenen via de aanwending van Europese gelden naar onderzoek. De Roo: “Die strijd hebben ze echter vorige week al verloren. Toen is het onderzoeksbudget goedgekeurd waarin een deel voor stamcellenonderzoek is gereserveerd.”

De liberalen wilden reproductief klonen toestaan. GroenLinks daarentegen vindt, evenals de Groenen/EVA-fractie, dat reproductief klonen voor zowel mensen als dieren verboden dient te worden. Een wijzigingsvoorstel waarin reproductief klonen werd verboden, kreeg de steun van de meerderheid van het Parlement. Uiteindelijk werden zoveel wijzigingen aangenomen en verworpen, dat het rapport Fiori met 37 stemmen voor en 316 tegen verworpen werd. Door verwerping heeft het Europees Parlement formeel geen uitspraak gedaan over reproductief, noch therapeutisch klonen. De Roo: “Het verwerpen van de dogmatische tekst kan gezien worden als het verwerpen van een totaalverbod op klonen. De katholieke lijn heeft zwaar verloren. Maar ook de liberale lijn heeft het niet gehaald, doordat een meerderheid tegen reproductief klonen bleek te zijn.”

Achtergrond, de kloon-techniek in een notendop

Onderzoek naar de mogelijkheden van therapeutisch en ook reproductief klonen is in volle gang. Het begin van het kloonproces geldt zowel voor reproductief, als therapeutisch klonen. Na de versmelting van een ei- en de zaadcel ontstaat er een pre-embryo die zich gaat delen in onder andere stam- of oercellen. Hoe dat precies gaat, is niet bekend, maar dit proces wordt bestudeerd door stamcelonderzoekers. Sinds enige jaren is het mogelijk om stamcellen te winnen uit embryo's. Het juiste moment om de oercellen te winnen, is een dag of zes na het begin van de deling.

Therapeutisch klonen: Het uiteindelijke doel van therapeutisch klonen is om de (stam)cellen (van darm, hart of welk orgaan dan ook) te injecteren in een patiënt bij wie een orgaan niet goed meer functioneert. Zo ver is het nog lang niet. Als die techniek om de specialisatie van de stamcellen te sturen onder de knie is, dan komt het klonen om de hoek kijken.

Door cellen te gebruiken die genetisch identiek zijn aan de cellen van de patiënt, wordt afstoting voorkomen. In dat geval wordt de bevruchte eicel ontdaan van het genetisch materiaal van de vader en de moeder en vervangen door dat, bijvoorbeeld uit een huidcel, van de patiënt. Deze techniek heet therapeutisch klonen. Het idee is dat de eicel gaat delen. Na een dag of zes worden de stamcellen gewonnen die niet door de patiënt worden afgestoten.

Reproductief klonen: Bij reproductief klonen is het doel het produceren van een kopie, dus klonen om genetisch identieke mensen of dieren te krijgen. Het proces voor reproductief klonen start op dezelfde wijze als therapeutisch klonen. Ook dan wordt het genetisch materiaal van de man en vrouw vervangen door de andere genen. Dit proces wordt niet afgebroken na die zes dagen, maar de eicel wordt na enige dagen teruggeplaatst in de baarmoeder in de hoop op een normale zwangerschap.