GroenLinks in de Europese Unie organiseerde woensdag 30 oktober 2002 een debat over het Europees asielbeleid onder de titel inpakken en wegwezen? met, GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg, CDA-europarlementariër Arie Oostlander, VVD-kamerlid Stef Blok en UNHCR-vertegenwoordiger Lucy de Lophem. De gemoederen liepen tijdens dit debat soms hoog op.

Voorafgaand aan het debat bracht Buitenweg diezelfde dag een werkbezoek aan een aanmeldcentrum, (met de beruchte 48-uursprocedure), een asielzoekerscentrum en een grenshospitium, waar uitgeprocedeerde asielzoekers in 'afwachting' van uitzetting verblijven. Klik hier voor een verslag van die bezoeken.

Kernpunten van het debat:
- Vluchtelingenverdrag en opvang in de regio
- 48-uurs procedure in aanmeldcentra
- buitenlands beleid
- Europees asielbeleid
naar boven

Vluchtelingenverdrag en opvang in de regio
Over de eventuele herziening van het Verdrag van Geneve, kortweg het Vluchtelingenverdrag, en de opvang in de regio werd zeer verschillend gedacht, zo bleek tijdens het debat. Achtereenvolgens de reactie van Blok (VVD), Oostlander (CDA), Buitenweg (GroenLinks), De Lophem (UNHCR) en tenslotte de zaal.


Stef Blok (VVD) staat volledig achter de tekst in het Strategisch Akkoord. Het Vluchtelingenverdrag is hard aan modernisering toe, vindt Blok. Want wie had in 1951 kunnen vermoeden dat mensen het vliegtuig zouden kunnen pakken om in de EU asiel te komen aanvragen? "Vroeger kwam je vanzelf in het dichtstbijzijnde veilige land", aldus Blok. In de toekomst moeten alle asielverzoeken in de regio beoordeeld worden en moet opvang, veel meer dan nu het geval is, daar plaatsvinden.


Arie Oostlander (CDA) vindt het "vreemd" dat de heer Blok pleit voor een "afbraak van het Verdrag van Genéve". Volgens Oostelander is de Nederlandse (inmiddels demissionaire) regering van CDA, VVD en LPF op hol geslagen met het idee om dat Verdrag te herzien om zodoende exclusieve toetsing van asielverzoeken en opvang in de regio mogelijk te maken. Die tekst is "niet zo prettig" en "sterk beïnvloed door de LPF", aldus Oostlander.

De bescherming van politieke vluchtelingen, op basis van het Verdrag van Genève, mag Nederland van Oostlander niet naar de regio verschuiven. Ontheemden, mensen die op de vlucht zijn voor de gewelddadigheden van bijvoorbeeld een burgeroorlog, moeten wel zoveel mogelijk in de regio worden opgevangen. De verwachting is immers dat zij snel naar hun land van herkomst zullen kunnen terugkeren.

Oostlander is voor een streng asielbeleid, als de toon ervan maar deugt. Hij betreurt het dat er mensen zijn die denken dat je met een ruimhartig beleid kunt scoren. Zo betreurt hij de stellingname van het Europees Parlement en de Europese Commissie om in een Europese regeling vast te leggen ook mensen die vanwege hun sexuele oriëntatie of geslacht worden vervolgd als politiek vluchteling moeten worden erkend. Volgens hem kan de EU zich beter inspannen om te zorgen dat er een einde komt aan de mensenrechtenschendingen in de landen van herkomst.


Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) vindt dat het Vluchtelingenverdrag onverminderd actueel is en onder geen beding mag worden opengebroken. "Als je met de ruim 140 staten die partij zijn bij dit verdrag de onderhandelingen opnieuw begint, kun je op je vingers natellen dat dat ten koste gaat van de bescherming van vluchtelingen."

Wat betreft opvang in de regio: 95% van de vluchtelingen vinden al onderdak in de regio. Dit gebeurt over het algemeen in arme landen zoals Iran, Pakistan en Tanzania. Het zou wel een heel egoistisch zijn als de EU haar aandeel van die laatste 5% dan ook nog op de regio zou afschuiven. Hoewel een aantal lidstaten dat waarschijnlijk nog liever zou doen dan ze op elkaar af te schuiven, wat nu op grote schaal gebeurt. Verder kleven er allerlei juridische haken en ogen aan toetsing in de regio en zal het een kostbare zaak zijn om de hele nationale constructie van opvang, toetsing en beroep te gaan nabouwen in Afrika en Azië.

Buitenweg pleit voor een aanvulling van het Vluchtelingenverdrag, een Conventie-Plus in de woorden van Ruud Lubbers, waarin de Europese landen een ruime interpretatie van de definitie van het Vluchtelingenverdrag vastleggen (inclusief sexueel-vervolgden en vervolgden door non-state agents). Daarin zouden ze tevens moeten afspreken wie recht heeft op aanvullende bescherming (bijvoorbeeld mensen wiens leven gevaar loopt door burgeroorlog of die het risico lopen gemarteld te worden). Wat betreft de argumenten van Blok reageert Buitenweg: we moeten asielzoekers natuurlijk beoordelen op een vluchtmotieven en niet op het vervoersmiddel dat ze gekozen hebben om hiernaartoe te komen.


Lucy de Lophem (UNHCR) is ook voorstander van een aanvullende overeenkomsten (Conventie Plus) bij het Vluchtelingenverdrag, bijvoorbeeld op EU-niveau. De UNHCR vindt het belangrijk om de kwaliteit van de opvang in de regio te verbeteren, niet zo zeer het aantal mensen dat in de regio wordt opgevangen. Exclusieve toetsing en opvang in de regio is volgens mevrouw De Lophem strijdig met het Vluchtelingenverdrag. Als voordeel van opvang in de regio ziet De Lophem dat mensen minder gemakkelijk ten prooi vallen aan mensensmokkelaars.


Zaal:
Ashley Terlouw (Universiteit Nijmegen) vindt dat de potentie van resettlement programma´s (vluchtelingen die door UNHCR in de regio zijn erkend plaatsen in bijvoorbeeld Europa) niet moet worden overschat. Volgens het Strategisch Akkoord is dit in de toekomst de enige weg waarlangs vluchtelingen Nederland mogen binnenkomen. Nederland heeft echter zijn quotum van 500 personen jarenlang niet gehaald, omdat de beslissing van de UNHCR bijna nooit de Nederlandse toets doorstaat. Vorig jaar werden slechts 77 mensen in Nederland "geresettled".

Opvang in de regio gebeurt al op grote schaal. Een van de problemen van toetsing in de regio is dat bijvoorbeeld Nederland in de regio een groep illegalen (nl. afgewezen asielzoekers) gaat creëren die voor grote onrust in de regio kunnen zorgen.

Carina van Eck vindt dat een zak geld om onze verantwoordelijkheid af te kopen onvoldoende is. Ook de sociale- en milieu-impact van het opvangen van miljoenen vluchtelingen in de regio moet hersteld worden.

naar boven

48-uurs procedure in aanmeldcentra
Vervolgens kwam de procedure in het 'aanmeldcentrum', het eerste loket waar de asielzoeker zich moet melden, aan de orde. Met name de '48-uurs procedure' blijkt op veel verzet te stuiten. Achtereenvolgens de reactie van Buitenweg (GroenLinks) en Blok (VVD).


Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) wijst erop dat 80% van de asielverzoeken wordt afgewezen in een procedure die veel te kort is voor een zorgvuldige beoordeling. Er is vooral veel te weinig tijd voor rechtshulp: een getolkt gesprek van 2 uur is onvoldoende om een nader gehoor, een zaak van leven of dood voor de asielzoeker, goed te kunnen voorbereiden. Het komt zelfs voor dat asielzoekers door tijdgebrek hun nader gehoor ingaan zonder een gesprek met Rechtshulp te hebben gehad.


Stef Blok (VVD) is verbaasd over de zorgen van Kathalijne Buitenweg: "Dit is voor het eerst dat ik hoor klagen over een te korte procedure". 48 uur is prima. Bovendien worden niet álle verzoeken in het AC afgewezen en is slechts 2% van de asielzoekers een vluchteling in de klassieke zin van het woord.

naar boven

Buitenlands beleid
Welke gevolgen heeft ons buitenlands beleid op de vluchtelingenproblematiek? Achtereenvolgens de reactie van Oostlander (CDA), en Blok (VVD).


Arie Oostlander (CDA) vindt het schandalig dat het buitenlands beleid van de EU zo zwak is. "Als de EU een oorlog in de Balkan laat woeden, moeten we niet huilen als er vluchtelingen hiernaartoe komen".


Stef Blok (VVD) "GroenLinks wil nooit dat Nederland aan oorlogen deelneemt, maar we moeten als de situatie uit de hand loopt wel alle vluchtelingen opvangen".
"Daardoor zitten we met vluchtelingen uit moslimstaten die een ontwikkelingsniveau hebben dat wij 150 jaar geleden hadden". Na een storm van protest uit de zaal en van andere panelleden nuanceert hij dit: ze lopen 100 jaar achter wat betreft de naleving van mensenrechten.

naar boven

Europees asielbeleid
Nu ontwikkelen alle EU-lidstaten zelf hun asielbeleid. Vijftien lidstaten, vijftien manieren van aanpak. Moeten we naar een Europees asielbeleid? Achtereenvolgens de reactie van Oostlander (CDA), Buitenweg (GroenLinks), Blok (VVD) en de zaal.


Arie Oostlander (CDA) denkt dat minister Nawijn van Justitie een voorstander van Europees Beleid is: hij heeft gezegd dat dat nationale gedoe vruchteloos is. Wat betreft het werk van de JBZ-commissie in het Europees Parlement, waar Oostlander zelf zitting in heeft, denkt hij dat de Raad van Ministers, die uiteindelijk de beslissing neemt, vaak niets kan met de extreme standpunten die onze commissie inneemt.


Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) verzet zich tegen de gedachte dat het Europees Parlement andere standpunten zou moeten innemen omdat de Raad van EU-ministers er anders niks mee doet.
En over minister Nawijn: hij heeft ook gezegd dat Nederland het strengste asielbeleid van de EU moet krijgen. En dat is wat de regeringen van de meeste lidstaten denken. Ze zijn verwikkeld in een negatieve beleidsspiraal om er vooral maar voor te zorgen dat ze voor asielzoekers minder aantrekkelijk zijn dan hun buurlanden. Deze concurrentiestrijd is een sta in de weg voor het werken aan hoogwaardige Europese asielwetgeving, die immers met unanimiteit tot stand moet komen. Bovendien dreigt door het alsmaar aanscherpen van wetgeving het beschermingsniveau voor vluchtelingen onder het absolute minimum te dalen.
Wat we nodig hebben om uit de impasse te komen is een moratorium op nationale wetgeving. De lidstaten nemen een time out en verplichten zich om bijvoorbeeld een jaar lang hun nationale wetgeving ongemoeid te laten. Zo kunnen ze aan gemeenschappelijke Europese normen werken zonder elkaars hete adem in de nek te voelen. Bovendien zullen dan alle ambtenaren en ook de nationale politici meer gericht zijn om het halen van resultaat in Brussel. De Belgische Premier Verhofstadt heeft overigens vorig jaar hiertoe opgeroepen, maar dat idee heeft bij zijn collega's weinig weerklank gevonden.


Stef Blok (VVD) is tegen het idee van een moratorium. Hij vindt wel dat er een Europees asielbeleid moet komen, maar dat moet, net als nu, unaniem door de lidstaten worden vastgesteld. We moeten ons niet door andere landen de wet laten voorschrijven:
"Nederland is naïef, we laten ons steeds ringeloren".
Arie Oostlander (CDA) "Het lijkt mij juist naïef om het Nederlands te willen houden". We moeten eens ophouden met dat kaasstolpdenken.


Zaal:
Carina van Eck wijst nogmaals op het probleem van unanimiteit en de invloed van verkiezingskoorts bij het onderhandelen over Europese asielwetgeving.

Iemand in de zaal vraagt aan Kathalijne Buitenweg wat het belangrijkste is dat zij in het Europees Parlement kan doen aan een rechtvaardig Europees asielbeleid.
Kathalijne Buitenweg (GroenLinks) De JBZ-commissie die over asielbeleid gaat mag slechts adviezen geven. In de machtige begrotingscommissie kan ik veel meer gedaan krijgen door te pleiten voor een substantieel vluchtelingenfonds. Het kan lidstaten die relatief veel asielverzoeken verwerken compenseren voor een deel van de kosten. Het geeft hen de mogelijkheid ruimhartiger en humaner te zijn dan de buren, en zich te onttrekken aan de negatieve beleidsspiraal, zonder dat het al te veel extra kost. Het is duidelijk dat 45 miljoen per jaar slechts een druppel op de gloeiende plaat is. De lidstaten zullen met meer geld over de brug moeten komen, om de financiële verantwoordelijkheid te delen. Een substantieel Vluchtelingenfonds is iets dat ik graag aan de belastingbetalende kiezer uitleg.