Op 28 februari 2003 organiseerde GroenLinks in de EU de bijeenkomst 'Puur Natuur' waar de Europese Vogel- en Habitatrichtlijnen centraal stonden. Naast een plenair gedeelte waren er ook workshops. Hier een verslag van die workshops.
Printversie (word)- de Bullepolder
- de Kaloot
- de A73
- de Korenwolf
- de IJzeren Rijn
Klik hier voor een verslag van het centrale debat
naar boven
De Bullepolder
In de Bullepolder wil de gemeente Leeuwarden 400 woningen bouwen. Het gebied bevindt zich naast vogelrichtlijngebied de Groote Wielen. De Bullepolder zelf valt niet onder de Vogel- en Habitatrichtlijn.
Dorpsbewoners willen dit stukje onbeschermde natuur - waar onder meer brandganzen, grutto's, de gele kwikstaart en de tureluur rondvliegen - openhouden.
Raad van State versus Provinciale Staten
De Raad van State heeft de verandering van de bestemming (van agrarische naar woonbestemming) afgewezen omdat de noodzaak van bouwen niet is aangetoond. Daarbij passen de plannen van de gemeente Leeuwarden niet in het streekplan en is het maatschappelijk belang niet aangetoond. Provinciale Staten echter heeft het voor een groot deel goedgekeurd. Het afgekeurde deel ligt logischerwijs het dichtst bij het vogelrichtlijngebied de Groote Wielen.
Dorpsbelang Lekkum
Dorpsbelang Lekkum, dat tegen de bouw is, heeft getracht de significante invloed van het bouwen op de Groote Wielen aan te tonen. De zogeheten "externe werking". Volgens het betrokken adviesbureau is er geen sprake van schade, maar moet Leeuwarden wel zoeken naar compensatie. Een paradox, aldus Theo van de Molen van Dorpsbelang Lekkum. Inmiddels is er een commissie ingesteld die opnieuw de significante invloeden van de bouw gaat onderzoeken.
Alsnog aanmelden
Uit de zaal komt de suggestie het gebied alsnog aan te melden in Brussel (dit kon tot 18 maart). Dit lijkt een goede suggestie. Discussiepunt: moet je de vogel- en habitatrichtlijn wel inzetten voor een gebied dat weliswaar prachtig is, maar niet onder de Europese regelgeving valt. Het komt het imago van de richtlijn niet ten goede.
Uitspraak: maart/april
naar boven
De Kaloot
Freddy van Nieulande van werkgroep 'Redt de Kaloot' legt in zijn inleiding de probleemsituatie rondom het strand De Kaloot in Zeeland uit. De Kaloot is rijk aan zeldzame flora en fauna en wordt bedreigd door bouwplannen van de 'Westerschelde Container Terminal (WCT). De Kaloot ligt nabij Vlissingen op het Zeeuwse eiland Walcheren.
Het strand van De Kaloot herbergt een enorme voorraad zeldzame fossielen. Van de 689 in Nederland gevonden soorten fossielen worden er volgens de werkgroep 622 op het strand De Kaloot gevonden. Daarnaast heeft werkgroep Redt de Kaloot grote twijfels over het gebied dat is aangewezen als compensatiegebied. Zo is volgens de werkgroep een belangrijk deel van dit gebied al beschermd natuurgebied en zal de rest van het compensatiegebied van betrekkelijk weinig natuurlijke waarde zijn.
Compensatie
Wat kan de werkgroep nog doen om de aanleg van de WCT te voorkomen? Van Nieulande antwoordt dat Provinciale Staten in principe al akkoord is gegaan met de aanleg van de WCT. De werkgroep probeert nu aan te tonen dat de compensatie niet voldoet aan de eisen van de Vogel- en Habitatrichtlijnen.
Vragen en tips
Vervolgens komen er naast vragen, ook tips uit de zaal. Onder andere van mensen die eerder op andere plaatsen in Nederland met soortgelijke situaties te maken hebben gehad. Erik Manders van Vogelbescherming Nederland voert verder aan dat de Vogelbescherming zich in het algemeen zorgen maakt over de gang van zaken in de provincie Zeeland. De dijken in Zeeland zijn - als gevolg van de watersnoodramp - heilig. Dat belemmert regelmatig regelingen rondom natuurcompensatie.
Westerscheldegebied
Manders van de Vogelbescherming oppert om tot een gezamenlijke aanpak voor de Westerschelde te komen, omdat dat voor de bescherming van de Westerschelde als geheel het beste zou zijn. Voorzitter Arthur van Mansvelt (werkzaam bij GroenLinks) vraagt vervolgens of werkgroep 'Redt de Kaloot' bereid is om de Kaloot op te offeren (dat kan de consequentie zijn van het voorstel van Manders) voor een betere collectieve bescherming van de Westerschelde. Hier komt geen helder antwoord op.
Brussel
Vanuit de zaal wordt geconcludeerd dat Nederland onder andere met betrekking tot de WCT en de uitdieping van de Waterweg bij Rotterdam nog flinke problemen met de Europese Commissie in Brussel kan krijgen. Van Mansvelt concludeert tenslotte dat een beroep op de Vogel- en Habitatrichtlijnen De Kaloot mogelijk kan redden, maar dat een bredere visie op de bescherming van De Westerschelde op de langere termijn wellicht wel tot de beste resultaten leidt.
naar boven
A73
Hindrik-Jan Knot van de stichting Das en Boom presenteert de historie van de strijd rond de A73, die tot 20 jaar terug gaat. In 1995 koos de regering uit dertien alternatieven voor een traject op de westoever van de Maas. De Tweede Kamer nam (met een 71-70 meerderheid) een motie aan voor de Oostoever-variant. Het kabinet nam dit besluit over.
Sindsdien zijn er meerdere procedures gevoerd, ook op basis van de habitatrichtlijn. Op de Oostoever zijn een aantal unieke en waardevolle gebieden te vinden, waaronder het Swalmdal, die afgelopen februari ook zijn voorgedragen als habitatgebieden. Het onderzoeksinstituut Alterra heeft in haar rapport over het gebied aangegeven dat het Swalmdal niet "gecompenseerd" kan worden.
Stopzetting juridisch gevecht
De Raad van State heeft, ondanks overtuigende onderzoeksresultaten die wijzen op de waarde van het gebied, besloten dat de bouw van de A73 door kan gaan. Das en Boom heeft hierna besloten om de beslissing niet meer juridisch aan te vechten. Voortaan zal Das en Boom zich concentreren op het creëren van waarden in het landschap.
De werkgroep discussieert over deze beslissing. Het overgrote deel van de aanwezigen wilde deze nog niet volgen, maar had wel begrip voor Das en Boom. De meeste aanwezigen vinden de rol van de Raad van State onbegrijpelijk. Deelnemers concluderen bovendien dat de milieueffectrapportage (MER) regelmatig in habitatkwesties gebruikt wordt, terwijl de rapportage niet geschikt is als afdoend onderzoek. MER richt zich op andere zaken.
Brussel
Alexander de Roo heeft in Brussel vragen gesteld aan de Europese Commissie over de A73, maar een mogelijke inbreukprocedure zou pas effect sorteren wanneer de eerste auto's al door het Swalmdal razen. Aanwezigen hopen wel dat Nederland naar aanleiding van deze of een andere kwestie een dusdanige boete opgelegd zal krijgen dat er meer moeite zal worden gedaan om de habitatgebieden op de juiste manier te beschermen.
naar boven
De Korenwolf
Avantis is een grensoverschrijdend bedrijventerrein tussen Heerlen en Aken dat met EU-subsidie is gerealiseerd. Het is tevens een van de laatste bekende leefgebieden van de korenwolf in Nederland, een feit waarover in 1842 voor het eerst bericht wordt. Er zijn ook veel vleermuizen te vinden, die eveneens onder de Habitatrichtlijn vallen.
Ook onder Nederlandse natuurbeschermingswet horen deze soorten bescherming te genieten.
Geen vertrouwen meer
Jan Baars van de Hamsterwerkgroep is na 10 jaar strijd duidelijk teleurgesteld. Vertrouwen in overheidsinstellingen en ambtenaren is hij zo goed als kwijt. Zo werd er ondanks schorsingen, gewoon doorgebouwd. Zelfs aan een onafhankelijke rechtspraak in Nederland is hij gaan twijfelen. De wrange conclusie van Jan Baars luidde dan ook dat de besluiten genomen door de overheid bindend zijn en onmiddellijk van kracht worden zonder dat burgers daartegen fatsoenlijk in het geweer kunnen komen.
Dé ambtenaren
Reactie van een van de aanwezige ambtenaren is dat DE overheid niet bestaat en dat actievoerders de noodzaak blijven zien van een deugdelijke juridische ondersteuning. Een medewerker van Milieudefensie in de zaal vindt dat de ethiek van de overheid moet veranderen. De gedoogcultuur van het schaden van ecologische belangen moet absoluut op de helling. Voorzitter Noëlle Beerepoot (werkzaam bij GroenLinks) kan zich niet voorstellen dat er in het denken van de Nederlandse ambtenaren in de laatste 10 jaar niets zou zijn veranderd. De enorme aandacht die acties als die van de Hamsterwerkgroep heeft getrokken, heeft de Vogel- en Habitatrichtlijn ook bij ambtenaren hoger op de stapel gelegd van zaken waarmee rekening gehouden dient te worden. Een duidelijk winstpunt van de inzet van ook de Hamsterwerkgroep.
Actie van de hamsterwerkgroep
Niet alleen werden door de Hamsterwerkgroep strafrechterlijke procedures gevolgd, ook zijn er pogingen gedaan via het civiele recht. De werkgroep kreeg geen gehoor in de gemeenteraad van Heerlen, omdat zij het economisch belang altijd laat prevaleren, aldus Baars. Ook heeft de hamsterwerkgroep in 1995 het voorstel gedaan het bedrijventerrein 500 meter te verplaatsen, zodat de ecologische gevolgen minder ernstig zouden zijn, maar hieraan is geen gehoor gegeven.
Fouten
De hamsterwerkgroep erkent zelf ook fouten te hebben gemaakt. Als nu hetzelfde probleem zou spelen, zou er een andere strategie gevolgd worden. Mediaspektakel, notarieel toezicht en de hulp van onafhankelijke deskundigen moeten tot een beter resultaat leiden.
Vragen uit publiek
Een vraag uit het publiek was of de korenwolf, indien de grond landbouwgrond was gebleven, net zo goed was uitgestorven. Daarop antwoordde Ed Gubbels (Hamsterwerk) dat bij gebruik van het bedrijventerrein als landbouwgrond de hamsterpopulatie zou zijn blijven bestaan, mits er beperkingen zouden zijn opgelegd m.b.t. het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Nog een vraag uit het publiek: had het gebied een beschermde status? Het onderzoeksbureau Alterra had Avantis (het bedrijventerrein) bestempeld als leefgebied van de korenwolf, die in de Habitatrichtlijn een beschermde status heeft.
Jan Baars eindconclusie is dat het ministerie van LNV altijd de voorkeur geeft aan economische belangen. Baars sluit af met een quote uit het dossier dat de hamsterwerkgroep heeft uitgegeven: "Nederland is nog steeds het landje, dat precies weet wat anderen fout doen en daarbij steeds weer het boze vingertje opheft, maar zichzelf aan geen enkele regelgeving houdt, zeker niet als economische belangen op het spel staan. In andere landen mag bescherming van de natuurwaarden best ten koste gaan van economische belangen. Wel vegen voor andermans deur, maar niet voor de eigen deur."
naar boven
De IJzeren Rijn
De IJzeren Rijn is een oude goederenspoorlijn die van 1879 tot aan de Eerste Wereldoorlog in bedrijf is geweest tussen België en Duitsland en Nederland ter hoogte van Limburg doorkruiste. Volgens Hub Bemelmans, van de Milieufederatie Limburg, kwam de vraag om activering van de lijn pas weer in 1995 op, tot die tijd werd er tot ieders tevredenheid gebruik gemaakt van andere routes.
Tijdens de bijeenkomst was de IJzeren Rijn geen aparte workshop, maar werd deze voor de hele zaal gepresenteerd.
Veel belanghebbenden
Er zijn meerdere partijen die belang hebben bij deze treinverbinding. De Belgische nationale overheid, het gewest Vlaanderen, de haven van Antwerpen, de rijksoverheid in Nederland, de provincie Limburg, Limburgse steden waar de trein doorheen gaat, de bondsoverheid in Duitsland, de steden in Duitsland waar de verbinding doorheen gaat, etc.. Dat compliceert de zaak.
Krachten bundelen
Deze zaak is interessant omdat in Limburg een brede coalitie van overheden, zakenleven en milieuorganisaties is gesmeed om het verzet tegen de komst van de IJzeren Rijn te bundelen. Daarbij wordt op verschillende fronten gestreden: de habitat- en vogelrichtlijngebieden en stadscentra waar de trein doorheen moet gaan rijden. Wat de stadscentra betreft dreigt er verloedering, economische schade, aantasting van het leefmilieu en overlast voor omwonenden.
Beschermde gebieden
De trein zou moeten gaan rijden door drie speciale beschermingszones van de richtlijnen. Deze liggen niet alleen in Nederland. Het belangrijkste punt van deze zaak is dat het niet voldoende is om gebieden adequaat te beschermen in eigen land, maar dat er bij grensoverschrijdende projecten logischerwijs ook over de grenzen heen moet worden gekeken.
Alternatieven
Er zijn voldoende alternatieven voor de IJzeren Rijn. Bemelmans: "Op de korte termijn zou de bestaande Montzenroute een goede oplossing zijn. Op lange termijn moeten we denken aan het traject Antwerpen -Duisburg." Hiervoor is een grensoverschrijdende milieu effectenrappotage (MER) nodig.
MER
Het standpunt van de MER-commissie inzake de IJzeren Rijn luidt als volgt:
- effectbeschrijving Nederland goed
- aansluiting internationale studie onvolledig
- vergelijking van grensoverschrijdende tracés is niet mogelijk
- tijdelijke oplossing via Montzen niet volwaardig te vergelijken
Strategie
Tot nu toe zijn er twee trajecten gevolgd: een politiek en een juridisch traject. "We blijven deze lijnen volgen om een coalitie van Antwerpen tot Duisburg te versterken", aldus Bemelmans. Dit gaat vrij moeizaam, want volgens Bemelmans zijn de Belgen vaak tevreden met beschermende maatregelen en zijn ze in Duitsland té 'verpolitiekt'. "Maar", zo besluit Bemelmans strijdvaardig, "we zullen de lobby in Den Haag en Brussel aanzwengelen, bezwaar - en beroepsprocedures doorzetten en een klacht bij de EU indienen."