“De democratische controle schiet tekort en de bescherming van gegevens blijft onhelder. Dat komt de legitimiteit van Europol niet ten goede”, aldus GroenLinks-europarlementariër Kathalijne Buitenweg. Woensdag 9 april verwierp het Europees Parlement de Europol-voorstellen van de EU-lidstaten Denemarken en Griekenland.

bijdrage debatDemocratische controle
Het Europees Parlement is ontstemd over de voorstellen voor Europol, het Europese politieapparaat. In de voorstellen van Denemarken en Griekenlans is niet ingegaan op verzoeken van het Europees Parlement tot meer bevoegdheden ten aanzien van democratische controle en openbaarheid. Zelfs de Europol-directeur ziet problemen rond de legitimiteit van zijn instelling als er geen parlementaire controle is. Buitenweg: “Er is op geen enkele wijze tegemoet gekomen aan het dichten van het democratische verantwoordingsgat dat is ontstaan. Zonder democratische en juridische controle verdient Europol geen goedkeuring van welk parlement dan ook.”

Witwassen van bewijs
Bij rechtszaken kunnen problemen ontstaan wanneer vastgesteld moet worden of bewijsmateriaal rechtmatig verkregen is. Bij de huidige opzet gaat informatie van de verschillende nationale politie- en inlichtingendiensten naar de database van Europol. Andere landen kunnen van die informatie gebruik maken bijvoorbeeld als bewijs in een strafzaak. Maar niet in alle landen is informatie van inlichtingendiensten als bewijs toelaatbaar en ook de opsporingsmethoden lopen uiteen. Buitenweg: “Als niet vermeld wordt hoe de informatie is verkregen, kan bewijs op die manier witgewassen worden.”

Visie Europees Parlement
Het Europees Parlement zette in een eigen resolutie uiteen wat de bezwaren op de huidige inrichting van Europol zijn en hoe het er uit moet komen te zien. Democratische en juridische controle was - op initiatief van de Groenen/EVA-fractie (waar GroenLinks deel van uitmaakt) - het belangrijkste punt in die resolutie. Een ander amendement van de Groenen/EVA, ter verheldering van de herkomst van gegevens in de databases van Europol, haalde helaas geen meerderheid.

Openbaar
Wel stemde de meerderheid in met het voorstel van de Groenen/EVA tot verbetering van toegang tot documenten. "Openbaarheid van informatie moet ook gelden voor Europol. Natuurlijk kan er een goede reden zijn om iets geheim te houden, maar daar moeten objectieve criteria voor gelden. Die staan prima verwoord in de Europese wetgeving rond openbaar bestuur. Het Europees Parlement is van mening dat die regels van openbaarheid ook voor Europol moeten gelden", aldus Buitenweg.


Bijdrage van Kathalijne Buitenweg (Verts/ALE) tijdens het debat over Europol dinsdag 8 april in het Europees Parlement

Voorzitter, de sfeer is een stuk gezelliger vanavond. Zo gespleten als het Parlement vanmiddag was in de discussie over de VN- drugsverdragen, zo verenigd zijn we nu in het afwijzen van de initiatieven van de Raad ten aanzien van Europol. In beide debatten toont het Parlement hoe het op een alternatieve wijze invloed kan uitoefenen op terreinen waar het geen wetgevende bevoegdheid heeft. Vanmiddag als politiek publiek forum waar soms verhit wordt gedebatteerd en nu als hoeder van de rechten van onze burgers. Voor ons is het allemaal duidelijk dat de huidige situatie onaanvaardbaar is omdat Europol niet democratisch en niet juridisch wordt gecontroleerd. We spelen het spel daarom niet mee en gaan niet braaf een advies afleveren.

Ik wil met name de beide rapporteurs, de heren von Boetticher en Turco, heel erg hartelijk danken omdat zij voor een aanpak en een oplossing hebben gezorgd waarbij we aan de ene kant onze kritiek goed kunnen uiten dat doen we door middel van het afwijzen van de voorstellen van de Raad maar waarbij we tegelijkertijd wel in staat zijn om ook onze positieve, constructieve voorstellen te verwoorden in een aanbeveling, zoals onze aanbeveling om Europol in de eerste pijler op te nemen. Ik vind dat een hele constructieve benadering.

Verheugd ben ik ook dat we gisteren de tekst hebben aangescherpt met een amendement waarin we nadrukkelijk stellen dat Europol de toegang tot documenten in overeenstemming moet brengen met de Europese regels over transparantie. Want openbaarheid van informatie moet ook gelden voor Europol. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er soms niet een goede reden kan zijn om iets geheim te houden, om iets niet openbaar te maken, maar daar moeten objectieve criteria voor gelden en die staan prima verwoord in Verordening (EG) nr. 1049/2001. Die verordening moet worden toegepast. Ik ben blij met de bevestiging van commissaris Vitorino, die zegt dat Europol gewoon nu al die verordening kan toepassen, in afwachting van het opstellen van de formele regels.

Als laatste wil ik proberen u te winnen voor de amendementen die mijn fractie opnieuw heeft ingediend. Als ik daarin slaag, denk ik dat het helemaal duidelijk is dat dit debat grondig verschilt van dat van vanmiddag, want toen was iedereen vooral zeer overtuigd van zijn eigen gelijk. Ik wil dat in de databank van Europol duidelijk is waar de gegevens vandaan komen. Komen die uit eigen onderzoek voort of zijn zij via nationale politie- of inlichtingendiensten verkregen? Dit is belangrijk omdat in sommige landen bepaalde gegevens wél en andere gegevens níet als bewijs in strafzaken mogen worden gebruikt. Zonder duidelijkheid loop je dus de kans dat bewijs als onrechtmatig en daarmee als onbruikbaar wordt bestempeld. Omdat het belangrijk is voor rechtszaken pleit ik dus in mijn amendement bij aanbeveling 5 voor duidelijkheid over de herkomst van de bewijzen. Ik hoop alsnog op uw steun.