De Iraakse massavernietigingswapens waren de belangrijkste reden voor de Britten en de Amerikanen om een oorlog te beginnen. Maar het VN-inspectieteam van Hans Blix wordt de toegang tot Irak nog steeds ontzegd. Ook bij de wederopbouw dreigt de Verenigde Naties buitenspel te worden gezet. Een onwenselijke ontwikkeling vindt GroenLinks-europarlementariër Joost Lagendijk.

bijdrage debatWapeninspecteurs
Woensdag 12 mei debatteerde het Europees Parlement over de situatie in Irak. Lagendijk ging in op de weigering van de Britten en Amerikanen om het team van Hans Blix toe te laten in Irak. "De VN-wapeninspecteurs zijn de enigen die kunnen aantonen dat Irak vrij is van massavernietingswapens. Maar ze zijn ook degene die waarschijnlijk zullen aantonen dat Bush en Blair geen gelijk hadden deze oorlog te starten omdat er massavernietingswapens zouden zijn", aldus Lagendijk tijdens het debat.

VN buiten gehouden
Namens de Groenen in het Europees Parlement uitte Lagendijk zijn bezorgdheid over het structureel buiten de deur houden van de VN. Lagendijk: "Die weigering is onderdeel van een veel breder patroon, namelijk het op afstand houden van de Verenigde Naties." Zo heeft UNEP, het milieubureau van de Verenigde Naties, aangedrongen op onderzoek naar de milieu-effecten van het gebruik van bijvoorbeeld clusterbommen en verarmd uranium. Dit is geweigerd. Ook bij het opzetten van een Tribunaal, voor de berechting van misdaden onder Saddam, is de VN onmisbaar.

EU
In zijn bijdrage hamert Lagendijk erop dat de Europese Unie wel onder de VN-vlag moet blijven handelen. Hij is bang dat verschillende lidstaten, uit plichtsbesef of om een tweede conflict met de Amerikanen te vermijden, uiteindelijk instemmen met een wederopbouw zonder VN-mandaat. "De weg naar een gezamenlijk buitenlands beleid van de Europese Unie loopt via New York, via de Verenigde Naties", bepleitte Lagendijk woensdag. "Alleen met een mandaat van de VN is de EU in staat om haar mogelijkheden, en die zijn niet gering, te benutten om Irak op te bouwen en de regering terug te geven aan de Iraakse bevolking."

Bijdrage van Joost Lagendijk (Verts/ALE) tijdens het debat over Irak woensdag 14 mei 2003 in het Europees Parlement

Lagendijk (Verts/ALE).
Voorzitter, er is niks vervelenders voor een politicus om gelijk te hebben maar het niet te krijgen. Wat nog vervelender is, is om geen gelijk te hebben en steeds duidelijker te merken dat je geen gelijk had.

Heel concreet, we weten allemaal dat het zogenaamde bestaan van grote hoeveelheden massavernietingswapens de belangrijkste officiële reden was om deze oorlog te starten. Iedereen herinnert zich de presentaties van Tony Blair en Colin Powell in de Verenigde Naties waarbij ze met harde bewijzen kwamen dat die massavernietingswapens er waren. Nu blijkt, na weken zoeken door honderden Amerikaanse en Britse soldaten, dat die bewijzen er niet zijn. Zou dat misschien de reden kunnen zijn waarom de autoriteiten, lees de Amerikanen en de Britten, weigeren om Hans Blix en zijn VN-inspectieteam toe te laten? De VN-wapeninspecteurs zijn de enigen die kunnen aantonen dat Irak vrij is van massavernietingswapens maar ze zijn ook de enigen die zeer waarschijnlijk zullen aantonen dat Bush en Blair geen gelijk hadden toen ze deze oorlog starten omdat er massavernietingswapens zouden zijn.

Die weigering is onderdeel van een veel breder patroon, namelijk het op afstand houden van de Verenigde Naties. Dat is niet terecht en dat is ook niet slim. Laat ik twee voorbeelden noemen waarbij de rol van de Verenigde Naties cruciaal is.
UNEP, het milieubureau van de Verenigde Naties heeft, in mijn ogen terecht, aangedrongen op een zo snel mogelijk onderzoek naar de milieu-effecten, de milieugevolgen van het gebruik van bijvoorbeeld clusterbommen en verarmd uranium.
Het opzetten van een tribunaal, broodnodig om het misdadige verleden te verwerken kan alleen maar met behulp van de Verenigde Naties.

Maar laten we ook duidelijk zijn: ook de Europese Unie kan alleen maar op volle krachtfunctioneren -of het nu gaat om humanitaire hulpverlening of om reconstructie - binnen een raamwerk dat door de Verenigde Naties is gelegitimeerd, en als gelijkwaardige partner van de VS en niet als onderaannemer.

Waar ik bang voor ben, is dat Europa zonder dat mandaat van de VN, halfslachtig en waarschijnlijk zelfs à contrecoeur toch mee zal gaan helpen bij de wederopbouw van Irak. De EU uit plichtsbesef, sommige lidstaten omdat ze geen tweede conflict willen met de Verenigde Staten en omdat ze wel hun graantje mee willen pikken. Dat is niet het Gemeenschappelijk Buitenlands Beleid wat mijn fractie voor ogen staat. De weg naar een gezamenlijk buitenlands beleid van de Europese Unie loopt via New York, via de Verenigde Naties. Alleen met een mandaat van de VN is de EU in staat om haar mogelijkheden, en die zijn niet gering, te benutten om Irak op te bouwen en de regering terug te geven aan de Iraakse bevolking. Dat is ook in het belang van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië.

Ik wil dan ook een beroep doen op de Britse, op de Spaanse maar ook op de Poolse regering en op de collega's uit de regeringspartijen uit die landen om te breken met de oorlogslogica die zegt dat de winnaar alles neemt. De winnaar neemt niet alles, dat moeten ze niet willen en dat kunnen ze ook niet. Zie wat er op dit moment in Irak gebeurt. Het is een chaos waarin de ene proconsul wordt vervangen door de andere omdat de Amerikanen en de Britten echt niet weten wat ze precies moeten doen. Irak heeft geen behoefte aan triomfalistische overwinnaars die niet weten wat ze moeten doen. De oorlog is gewonnen door weinigen, de vrede kan alleen maar gewonnen worden door velen.