Op initiatief van GroenLinks-europarlementariër Joost Lagendijk sprak een speciale zitting van de buitenlandcommissie dinsdag 23 september in het Europees Parlement over de voortgang van rechtszaak tegen Leyla Zana. Op die manier wil Lagendijk de zaak opnieuw onder aandacht van collega-parlementariërs brengen en de druk op Turkije vergroten om het proces eerlijk en rechtvaardig te laten verlopen.

In 1991 legden Zana en haar collega-parlementariërs Hatip Dicle, Orhan Dogan and Selim Sadak de eed in het Turks parlement in het Koerdisch af. Hiervoor - en wegens vermeende banden met de van terrorisme verdachte PKK - werden ze veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf. Sinds 1994 zitten deze oud-parlementariërs in de Turkse gevangenis vast. In 1995 kreeg Zana de Sakharov-prijs. Dat is de jaarlijkse prijs van het Europees Parlement voor personen die zich inzetten voor de mensenrechten.

Oneerlijk
In juli 2001 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in hoger beroep dat het proces tegen Zana oneerlijk was geweest. In februari 2003 heropende de Turkse rechtbank het proces. Lagendijk is bezorgd over de rechtsgang van het proces tegen Leyla Zana. “Op papier gaat het goed met de hervormingen in Turkije. Sinds augustus 2002 is het gebruik van niet-Turkse talen in de media en het onderwijs niet meer verboden. Maar", waarschuwt Lagendijk, "de minderheidsrechten moeten geen papieren belofte blijven. Het proces tegen Leyla Zana is een goede testcase om te kijken of Turkije niet alleen in woord maar ook in daad aan het hervormen is." Lagendijk, die voorzitter van de Turkije-delegatie is, woonde in april jongstleden twee zittingen van het proces in Turkije bij.

Rechtsgang
Op de bijeenkomst in het Europees Parlement op dinsdag 23 september sprak onder andere Linda Besharaty-Movead, juridisch adviseur van International Commission of Jurists (www.ICJ.org). Dat is een niet-gouvernementele organisatie die over de hele wereld rechtszaken bijwoont en rapporteert over de rechtsgang. Uit haar bijdrage werd duidelijk dat er veel schort aan het heropende proces tegen Zana en haar collegae.

De Turkse rechtzaal
Besharaty-Movead ging in haar bijdrage op de bijeenkomst uitvoerig in op de fysieke inrichting van de Turkse rechtzaal waar het proces plaatsvindt. De rechters zitten letterlijk hoog, zo ook de openbaar aanklager. De gedaagde zit laag, ter hoogte van de publieke tribune. Contact tussen de advocaat en zijn cliënt tijdens de zitting is onmogelijk. Verder lijken de rechters en aanklager een ‘eenheid’ te zijn, doordat ze gelijktijdig binnenkomen en weggaan. Ook tijdens de zitting overleggen rechter en aanklager regelmatig zonder de advocaat van de gedaagde of de gedaagde daarin te betrekken. Al deze zaken druisen volgens de ICJ in tegen regels van een eerlijk en rechtvaardig proces.

Kopie
"Dit proces dreigt een kopie van het vorige proces te worden. Dat is teleurstellend. Turkije zal – wil het op het gebied van mensenrechten door Europa serieus genomen worden – haar politieke hervormingen om moeten zetten naar de praktijk", aldus Lagendijk na afloop van de bijeenkomst in het Europees Parlement.