Servië is op het nippertje ontkomen aan een regering van radicale nationalisten, nu er een regeerakkoord ligt van socialisten en pro-Europese partijen. De weg naar Europese samenwerking ligt nu open, vindt europarlementariër Lagendijk.

Maandag 21 juni besloot het pro-Europese blok van President Boris Tadic en het socialistische blok om samen een regering te vormen. Deze gaat zich inzetten voor Servische toetreding tot de Europese Unie.

Akkoord is struikelblok
Twee dagen eerder had de SPS de slepende coalitieonderhandelingen met twee nationalistische partijen opgegeven. Deze onderhandelingen liepen stuk op de overeenkomst die de EU vlak voor de verkiezingen met Servië sloot. De nationalisten zijn van mening dat de overeenkomst onmiddellijk ontbonden moet worden, terwijl de socialisten hier niet aan wilden.

Deze Stabilisatie- en Associatieovereenkomst biedt voordelen op het gebied van handel en is de basis voor intensievere politieke en economische samenwerking. Het vormt een stap voor toetredingsonderhandelingen. Joost Lagendijk, die zich namens GroenLinks met de Balkan bezighoudt, heeft erop aangedrongen dit akkoord te sluiten. "Dit akkoord heeft, samen met de gratis visa die een aantal Europese landen nu aanbiedt, aangetoond dat de EU serieus wil samenwerken met Servië. In een land dat acht jaar geleden nog werd gebombardeerd door Nederlandse straaljagers, is het belangrijk om te laten zien dat de vijandschap achter ons ligt."

De Europese strategie heeft zijn nut bewezen: de pro-Europese partijen deden het bovengemiddeld goed en de overeenkomst is bovendien een struikelblok gebleken voor de vorming van een anti-Europese regering. Als het aan Nederland had gelegen was de overeenkomst er helemaal niet gekomen.

Geweld en primitiviteit
De Servische bevolking is gelijkmatig verdeeld in voor- en tegenstanders van samenwerking met de EU. Dit bleek zowel uit de parlements- als uit de presidentsverkiezingen, die beide dit jaar werden gehouden. Twee keer ontvingen de twee blokken ongeveer evenveel stemmen. En twee keer trokken de pro-Europeanen aan het langste eind.

De ironie wil dat de partij van de overleden president Milosevic, de socialistische SPS, nu meedoet aan een pro-Europese regering. Terwijl de man die de volksopstand tegen Milosevic leidde, premier Vojislav Kostunica, nu in de nationalistische oppositie plaatsneemt. Kostunica veranderde van de kampioen van de democratisering in een nationalistische fanaticus, terwijl de SPS juist de kans grijpt voor een nieuw begin.

Het grootste bolwerk van nationalisme, de Radicale Partij, wordt officieel nog altijd geleid door Vojislav Seselj. Seselj staat terecht voor het Joegoslavië-tribunaal in Den Haag voor verschillende misdaden tegen de menselijkheid. In zijn nationalisme schoot hij de voormalige Servische leider Slobodan Milosevic voorbij, die Seselj omschreef als "de verpersoonlijking van geweld en primitiviteit."

"Servië is aan een ramp ontsnapt," meent Lagendijk. "Met de Radicalen in de regering was de klok tien jaar teruggedraaid. Waarschijnlijk zouden ook Seseljs volgelingen nu niet gelijk weer ten oorlog trekken, maar extremistische retoriek kan ook veel kwaad aanrichten op de Balkan. Een radicaal Belgrado had de kans op geweld danig vergroot."

Kosovo opgelost?
Het grote conflict tussen de EU en Servië gaat over Kosovo. De overwegend Albanese provincie wordt sinds 1999 niet meer bestuurd door Belgrado. Toen maakte de NAVO een einde aan het grootschalige etnische geweld, dat leiders als Milosevic en Seselj organiseerden. Dit jaar, op 17 februari, heeft Kosovo met steun van de meeste Europese landen en de VS zijn onafhankelijkheid uitgeroepen.

De grote Servische partijen erkennen geen van allen de onafhankelijkheid. Maar de partij van Tadic vindt dit geen belemmering voor samenwerking. Wat de nieuwe regering betekent voor de gespannen situatie in Kosovo is nog onduidelijk.

Lagendijk: "Het is onrealistisch te denken dat de tegenstellingen in Kosovo nu opgelost zullen worden. Gezien de invloed van Belgrado op de Serviërs in Kosovo kunnen we wel hopen op iets meer pragmatisme. Het overwegend Servische Noord-Mitrovica is gewelddadiger en crimineler geworden onder invloed van het nationalistische deel van de vorige regering. Daar zou de nieuwe Servische regering iets aan kunnen veranderen."